Elk organisme vertoont dezelfde tien levensverschijnselen. Om de week neem ik je mee naar de wondere wereld van één levensverschijnsel. Deze week het levensverschijnsel ‘voeden’.
Zo rond de feestdagen is het veruit het meest besproken levensverschijnsel wat we vertonen: voeden. Wat gaan we met kerst eten en drinken en wie neemt met oud & nieuw de oliebollen mee? Samen eten en drinken vinden we gezellig, en dat is zeker een functie van voeding. Maar niet de belangrijkste. Organismen zijn enorm goed in voeden, velen hebben er hun belangrijkste dagtaak van gemaakt. Maar waarom kan geen enkel organisme ter wereld zonder voedsel? En waarom eet eigenlijk iedereen niets anders dan zonlicht?
Voedingsstoffen
Volgens Wikipedia is voedsel “alle organische stoffen die een organisme nodig heeft”. Onzin natuurlijk, want veel stoffen die je via je voeding binnenkrijgt zijn anorganisch en hebben dus nooit geleefd. Van Dale heeft het zelfs enkel maar over “spijs”, dus alleen vast voedsel. In de biologie betekent voeden het opnemen van voedingsstoffen, vast of vloeibaar. Een organisme kan slechts zes voedingstoffen binnenkrijgen via zijn voeding: vetten, eiwitten, koolhydraten, vitaminen, mineralen en water. Een deel daarvan zijn organisch en een deel ervan anorganisch. We kunnen deze voedingsstoffen verbranden, of ermee bouwen of opslaan. Wat het beste uitkomt. Plantaardige vezels worden wel eens genoemd als zevende voedingsstof, maar je lichaam neemt deze niet op, dus dat telt niet.
Fotosynthese
Organismen met bladgroenkorrels hebben geen voeten dus die maken hun eigen voedsel met behulp van zonlicht. Samen met water en koolstofdioxide kunnen ze hiervan glucose maken. Dit proces heet fotosynthese. Planten maken van dit glucose hun bouwstoffen, welke weer worden gegeten door bijvoorbeeld koeien en dus uiteindelijk ook door de mens. Eigenlijk eten alle dieren dus niets anders dan zonlicht! Gezond en licht verteerbaar. Planten produceren bij fotosynthese ook zuurstof. Dit gas wordt door de meeste organismen gebruikt om de gegeten glucose in alle cellen van hun lichaam te verbranden en energie op te wekken. Deze energie is onmisbaar voor elke organisme om te leven. Voor het maken van nieuwe cellen is bijvoorbeeld best wat energie nodig.
Kringloop
Bacteriën en schimmels voeden zich doorgaans met resten van dode organismen. De appel in jouw fruitschaal bijvoorbeeld. Of het dode konijntje in het bos. Gelukkig maar, anders zou het een troepje worden. Bacteriën en schimmels worden weer graag gegeten door andere organismen. Zo zijn er bijvoorbeeld mieren die schimmels kweken als voedsel, of mensen die voedsel maken met behulp van deze twee micro-organismen. Zuurkool en brood zouden we niet zonder bacterie of schimmel kunnen maken! Eten en gegeten worden, een belangrijke kringloop in de natuur.
Winterslaap
Sommige organismen zijn gespecialiseerd in vasten. Zo kunnen bacteriën als de omstandigheden niet meer ideaal zijn een hard kapsel om zich heen vormen, om in een soort langdurige winterslaap te gaan. Pas als de omstandigheden weer gunstig zijn, worden ze wakker. Maar ook de beer kan tijdens zijn winterslaap prima zonder voedsel. Ze schroeven hun energieverbruik met 75 procent omlaag, maken een kurk van ontlasting en haar zodat ze niet meer kunnen poepen, en houden het zo best enige tijd uit. Of neem de roos van Jericho, een plantje in de vorm van een tennisbal dat helemaal kan uitdrogen, vervolgens jaren kan wachten op water om binnen een paar uur weer uit te vouwen en groen te worden.
Uitscheiden
De vorige keer hebben we gas opgenomen, vandaag voedingsstoffen. Over twee weken moeten we dus gaan uitscheiden. Uitgesproken met een ‘d’. Maar we zullen ook zeker het uitschijten even onder de loep leggen: wereldwijd wordt er door de mens 70.000 kilo poep per seconde geproduceerd. Maar waarom eigenlijk? En waarom is dit bruin? Informatie om naar uit te kijken dus!
Eén keer in de twee weken plaatste biologiedocent Cees Mulder een column op Scientias.nl over biologie. Volg Cees ook op Facebook: /BiologieDocent en neem ook een kijkje op zijn eigen site. In het archief van Scientias.nl vind je zijn eerdere columns over biologie.
