De vijfduizend jaar oude gletsjers kunnen binnen een decennium al verdwenen zijn.
“De gletsjers bovenop een berg in de buurt van Puncak Jaya, op de westelijke helft van het eiland Nieuw-Guinea, smelten al jaren,” vertelt onderzoeker Lonnie Thompson. Maar de laatste jaren ging het wel heel hard, aangespoord door een sterke El Niño die in 2015 en 2016 acte de présence gaf. In een nieuwe studie hebben onderzoekers gepoogd uit te zoeken hoe het de gletsjers in de toekomst af zal gaan. De bevindingen zijn alarmerend. Want de studie suggereert dat de 5000 jaar oude gletsjers in de komende tien jaar, tijdens de volgende krachtige El Niño, zullen verdwijnen. En daarna zullen andere tropische gletsjers waarschijnlijk rap dit verontrustende voorbeeld volgen.
El Niño is een natuurverschijnsel dat gekenmerkt wordt door een sterke opwarming van zeewater in de oostelijke Grote Oceaan. El Niño kan het weer wereldwijd beïnvloeden. Sommige gebieden krijgen te maken met extreme droogte en/of warmte. Andere gebieden kampen weer met overmatig veel regen. El Niño’s keren met regelmaat terug – eens in de twee tot zeven jaar. Hoewel het natuurlijke fenomenen zijn, worden hun effecten nu versterkt door de opwarming van de aarde.
Thompson en zijn team volgen de gletsjers in Papoea al sinds 2010. Destijds boorden ze naar ijskernen om de samenstelling en temperatuur van de atmosfeer rond één van de gletsjers door de geschiedenis heen in kaart te brengen. “De gletsjer begon minstens 150 jaar geleden al te smelten,” vertelt Thompson. “Maar dat is in het laatste decennium in een stroomversnelling gekomen.” De onderzoekers vonden sporen van smeltend ijs zowel aan de bovenkant van de gletsjer, als aan de onderkant.
Omvang
Door middel van een lang touw dat de onderzoekers tijdens de boorexpeditie installeerden, kwamen ze in 2015 tot de ontdekking dat het oppervlak van de gletsjer met een snelheid van wel een meter per jaar wegkwijnt. Toen ze een halfjaar later terugkeerden, bleek nog eens 4,26 meter van het touw zichtbaar te zijn geworden. Bovendien blijkt dat de omvang van de gletsjer tussen 2010 en 2018 met ongeveer 75 procent is gekrompen. Dit resulteerde er in 2016 in dat de gletsjer was opgesplitst in twee kleinere gletsjers. En nu, drie jaar later, blijkt er nauwelijks nog iets van de gletsjer over te zijn. “De smeltsnelheid neemt exponentieel toe,” concludeert Thompson. “We kunnen er niets meer aan doen.”
Klimaatverandering
Volgens de onderzoeker is klimaatverandering de belangrijkste reden voor het verdwijnen van de gletsjer. Door de opwarming van de aarde is de temperatuur van de atmosfeer hoger, wat betekent dat ook de lucht rondom warmer is. En dat is voor tropische gletsjers funest. “Deze zijn veel kwetsbaarder voor stijgende temperaturen omdat ze kleiner en warmer zijn; ze liggen dichterbij de smeltdrempel,” legt Thompson uit. “Als het vriest is alles koek en ei, maar dat verandert als de temperatuur dichtbij de 0 graden Celsius komt.”
Regen
Bovendien zorgt klimaatverandering ervoor dat het zelfs op grote hoogte regent in plaats van sneeuwt. Sneeuw bouwt de gletsjer jaar na jaar weer op, maar als het regent heeft dit het tegenovergestelde effect. Water absorbeert namelijk meer energie en warmte van de zon. Het betekent dat water de gletsjer warmer maakt, waardoor het resterende ijs nog sneller wegsmelt. “Water sijpelt dwars door het ijs naar het gesteente,” vertelt Thompson. Hierdoor wordt er een warme poel onder de gletsjer gevormd waardoor de gehele gletsjer, heel langzaam, de berg af kan glijden naar lagere regio’s waar de temperaturen hoger liggen. “Dus wanneer er meer water op een gletsjer ligt, zal het veel sneller wegsmelten dan de huidige modellen laten zien,” gaat Thompson verder. “Deze klimaatmodellen houden namelijk alleen rekening met de temperatuurveranderingen, maar niet met de ophoping van water op het oppervlak.”
Volgens de onderzoeker geven de gletsjers in Indonesië en Papoea ons een indicatie van wat er ook met andere wereldwijde tropische gletsjers dreigt te gebeuren. “Dit zullen de eerste zijn die verdwijnen, maar andere zullen zeker volgen. Denk aan tropische gletsjers op de Kilimanjaro in Tanzania en Quelccaya in Peru.” En dat is erg verontrustend. Wereldwijd levert het wegsmelten van gletsjers een belangrijke bijdrage aan de stijging van de zeespiegel die, samen met de opwarming van de oceaan, kan leiden tot meer en intensere stormen en weersomstandigheden. De toekomst ziet er dus momenteel weinig rooskleurig uit. Maar er is nog een sprankje hoop. Want als we klimaatverandering weten te bestrijden, zou in ieder geval een klein deel van de tropische gletsjers gered kunnen worden.
