De zeppelin: van oorlogsmonster tot lijndienst

De zeppelin ziet er zo vredig uit, maar de Eerste Wereldoorlog veranderde het luchtschip in een beest. Maar niet voor lang…

Vorige week kon u hier al alles lezen over de ontwikkeling van de eerste zeppelins. Geplaagd door tegenslag bleef ontwikkelaar Ferdinand von Zeppelin in zijn product geloven. En het derde prototype kon ook de Duitse overheid enthousiast maken. Niet lang daarna krijgt de ontwikkeling van Von Zeppelins droom een boost door politieke onrust. De Eerste Wereldoorlog breekt uit en de zeppelin verandert van een futuristisch vervoersmiddel in een oorlogsmonster.

Een observatorium aan een zeppelin. Afbeelding: Edgar Franklin Wittmack (1916)
Oorlog
Kort voor de oorlog uitbrak, had Von Zeppelin al aangetoond dat zijn zeppelins echt wel klaar waren voor de toekomst. Na wat ongelukjes waarbij zeppelins neerstortten en in brand vlogen ontwikkelde hij zes zeppelins die wel tegen een stootje konden. Enkele jaren op rij werden er duizenden mensen mee vervoerd en werden er meer dan 3000 vlieguren gemaakt. Dat succes na jaren van tobben was de opmaat voor militaire dienst. Toen de Eerste Wereldoorlog uitbrak, twijfelden de Duitsers geen moment en lieten tientallen zeppelins bouwen voor militaire doeleinden. Het verlangen om de oorlog te winnen, gaf de ontwikkeling van de zeppelin een enorme boost. De zeppelin werd in rap tempo steeds beter en sneller. De luchtschepen gingen zelfs een cruciale rol in de oorlog spelen door steden als Londen en Parijs te bombarderen. Maar de zeppelins hadden ook een zwakte: zo waren ze heel brandbaar en daar maakte de vijand handig gebruik van. Met enkele schoten kon een zeppelin uit de lucht worden gehaald.

Leren
Het was een periode waarin Von Zeppelin veel leerde. De oorlog liet op een gruwelijke manier zien waar de zeppelin tekortschoot. Zo lieten de motoren het op bepaalde hoogtes afweten en kon een storm de zeppelins zomaar in zijn greep krijgen. Met als gevolg dat soms hele zeppelins en hun bemanning in handen van de vijand vielen. Von Zeppelin bedacht ook toepassingen waar een voor militaire doeleinden bestemde zeppelin bij gebaat kon zijn. Een mooi voorbeeld is het observatorium. De zeppelin werd boven de wolken gehouden zodat de vijand deze niet kon zien. Vervolgens liet men uit de zeppelin een klein observatorium zakken met daarin een soldaat die net onder de wolken kon kijken waar de vijand zich ophield en waar de bommen gegooid moesten worden.

Lange reis

Von Zeppelin maakte één van de meest indrukwekkende wapenfeiten van zijn eigen creaties net niet meer mee. In 1917 kreeg de zeppelin L-59 opdracht om munitie en medicijnen te brengen naar Duitse kolonisten in het oosten van Afrika. Het Britse leger had de kolonisten in het nauw gedreven en hulp was hard nodig. Het zou een enkele reis worden: eenmaal in Afrika aangekomen zou de zeppelin helemaal ontleed worden. De kolonisten konden de onderdelen namelijk goed gebruiken. Tijdens de reis kwam L-59 echter in een storm terecht en de radio viel uit. Daardoor kreeg de bemanning pas wanneer deze reeds boven Soedan vliegt te horen dat ze per direct om moeten draaien. Hun landgenoten zouden zich al hebben overgegeven. Zonder te landen maakt L-59 rechtsomkeert. Het resultaat: de zeppelin vliegt in vier dagen tijd, zonder te stoppen 6800 kilometer. Een record.

Na de oorlog
Ondanks alle inspanningen verloor Duitsland de oorlog toch. Von Zeppelin maakte het niet meer mee. Hij stierf in 1917. Toen de oorlog eenmaal voorbij was, moest een hoge prijs betaald worden door Duitsland. De productie van dure zeppelins kwam dan ook een tijdje stil te liggen. Maar Von Zeppelin had een opvolger die minstens net zo gepassioneerd was als hemzelf: Hugo Eckener.

LZ126
Maar ook Eckener kon niet ontsnappen aan de strafmaatregelen die zijn thuisland was opgelegd. Het vinden van investeerders was lastig. Maar in 1924 deed zich opeens een kans voor. De Amerikanen waren al een tijdje bezig met het ontwikkelen van zeppelins en wilden een nieuw exemplaar gaan bouwen. Eckener bood zijn diensten aan en de Amerikanen gingen akkoord. Het resulteerde in de LZ126 (zie de foto hieronder). Maar toen deze eenmaal klaar was, moest ‘ie nog vervoerd worden. Naar Amerika. Het was een enorme sprong in het diepe voor Eckener, want geen enkele verzekeringsmaatschappij wilde de LZ126 op die gevaarlijke reis verzekeren. Maar het kwam goed. LZ126 maakte de transatlantische vlucht en arriveerde in 1924 heelhuids in Amerika. De Amerikanen waren door het dolle heen en LZ126 werd omgedoopt tot Los Angeles en ingezet in het leger.

Om de wereld
De reizen van de L-59 en LZ126 bewezen wel waartoe de zeppelin in staat was. In 1929 was het tijd voor een nieuwe mijlpaal: een reis om de wereld. Met de Graf Zeppelin (een eerbetoon aan Von Zeppelin) werd in 21 dagen tijd bijna 50.000 kilometer afgelegd. Natuurlijk passeerde het schip ook Nederland. Bekijk de beelden hieronder.

Lijndienst
Met zulke mooie resultaten werd al wel duidelijk waar de nieuwe lotsbestemming van de zeppelin lag: verre reizen maken. Er werd een transatlantische lijndienst opgezet. De zeppelin ging tussen Frankfurt en Recife in Brazilië vliegen. De trip duurde 68 uur. Later werd de lijndienst nog wat aangepast: van Frankfurt naar Rio de Janeiro, met een tussenstop in Recife. Het werd een groot succes. De zeppelin vervoerde veel mensen, maar ook pakketjes en post. Het leek erop dat de droom van Von Zeppelin eindelijk uitkwam.

Maar het was allemaal van korte duur. Want het noodlot sloeg keihard toe en beschadigde het vertrouwen in de zeppelin flink. Zou het luchtschip de klap ooit nog te boven komen? U leest het volgende week in deel 3 van onze reeks over de zeppelin.

Bronmateriaal

"The Zeppelin Grows Up" - Popular Science
Boek: Zeppelins: German Airships 1900-40. Door: Charles Stephenson

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd