BIOLOGIE Free Willy die zijn maatje Jesse uit het water oppakt en meeneemt naar de wal. Flipper die de boeven vangt. Skippy die de mensen waarschuwt bij dreigend gevaar. Stuk voor stuk echte helden op televisie. Maar dat waren ze in het wild ongetwijfeld ook geweest. Dat blijkt uit onderzoek.
Heroïsch gedrag is niet typisch menselijk, maar komt ook bij verschillende diersoorten voor. Zo zijn dolfijnen, apen, grote vleermuizen en zelfs mieren in staat om onbaatzuchtig te zijn en anderen te redden. Het is de conclusie van onderzoeker Elise Nowbahari in een notendop.
Dolfijnen brengen zichzelf in gevaar door dolfijnen die vastzitten te redden. Ook gewonde soortgenoten worden regelmatig door dolfijnen boven water gehaald, zodat ze kunnen ademhalen. Apen zullen een aanvaller proberen weg te jagen zodra deze het op een kwetsbaar vrouwtje of jong aapje heeft gemunt. En grote vleermuizen helpen hun soortgenoten bij de bevalling. Mieren die door een roofdier worden gepakt of in een val lopen, kunnen ook op hun soortgenoten rekenen. Als deze tenminste van dezelfde kolonie zijn; anders wordt de hulpkreet keihard genegeerd.
“We onderschatten waarschijnlijk de mate van reddingsgedrag in het wild,” meent Nowbahari. “Verslagen van reddingsgedrag bij dieren zijn zeldzaam, maar het gedrag komt vaker voor dan gedacht.” Nowbahari heeft een model ontwikkeld waaraan een bepaalde actie kan worden getoetst. Als aan alle vier de punten wordt voldaan, kan van een heldendaad worden gesproken. Ten eerste moet het individu dat geholpen wordt, in nood zijn en – tenzij het ontsnapt – ernstig fysiek lijden. Ten tweede moet de redder zich in gevaar brengen om de ander te redden. Vervolgens moet het gedrag van de redder bij de noodsituatie passen. En als laatste moet de redding niet vanwege een beloning worden uitgevoerd.
“Menselijke heroïsche acties worden vaak beloond met bijvoorbeeld medailles of lof. Maar men moet onderscheid maken tussen de beloning die samenhangt met de redding en de beloning die men wellicht krijgt als de actie wordt erkend.” Nowbahari gaat het heroïsche model in de toekomst op diverse dieren toepassen en verwacht op deze manier nog genoeg dierenhelden te kunnen ontmaskeren.
