Dit weten we nu over Pluto: dankzij New Horizons!

2015 was natuurlijk het jaar van New Horizons en de beroemde vlucht langs dwergplaneet Pluto. In dit artikel tien feiten over Pluto, die we vorig jaar nog niet wisten!

Het witte hart was al een paar dagen voor de scheervlucht duidelijk te zien.
Het witte hart was al een paar dagen voor de scheervlucht duidelijk te zien.
#1 – Pluto is geen saaie dwergplaneet
Afgelopen jaar kwam de Dawn-ruimtesonde aan bij de asteroïde Ceres: één van de vier officieel erkende dwergplaneten in het zonnestelsel. Het is misschien een beetje als vloeken in de kerk, maar Ceres viel – in ieder geval voor mij – een beetje tegen. Naast een paar witte vlekken is er weinig te ontdekken op het oppervlak van deze dwergplaneet. Gelukkig blijkt Pluto de tegenpool te zijn van Ceres. Al dagen voor de scheervlucht van New Horizons waren er al bijzondere details zichtbaar, zoals een groot wit hart.

#2 – Pluto is groter dan verwacht
De radius van Pluto werd voor de scheervlucht geschat op 1.150 kilometer. Pluto blijkt echter 70 kilometer breder te zijn dan verwacht en heeft dus een radius van 1.185 kilometer. Als we gaan kijken naar andere objecten in het zonnestelsel is Pluto niet heel groot. Zo is de radius van onze maan 1.737 kilometer. Dit betekent dat de dwergplaneet veel kleiner is dan onze natuurlijke satelliet.

Deze foto van Pluto is door bezoekers van Scientias.nl gekroond tot beste ruimtefoto van 2015.

#3 – Pluto heeft bergen en mogelijk ijsvulkanen
Op Pluto zijn bergen te vinden die meer dan 3.000 meter hoog zijn. Deze bergen maken onderdeel uit van een gebied dat Norgay Montes heet. Maar daar stopt het niet. Er zijn ook bergen met een groot gat in hun top gevonden. “En op aarde betekent dat doorgaans maar één ding: vulkanen”, zegt onderzoeker Oliver White. De kandidaat-ijsvulkanen zijn tientallen kilometers breed en meerdere kilometers hoog. Deze vulkanen zijn anders dan aardse vulkanen. Ze spuwen geen gesmolten gesteente, maar waarschijnlijk een gesmolten mix van stikstof, waterijs, ammoniak of methaan.

De locatie van meer dan duizend kraters (de gele stipjes) op het oppervlak van Pluto. Afbeelding: NASA / JHUAPL / SwRI.

#4 – Het oppervlak van Pluto vernieuwt zichzelf
Op Pluto is een groot wit hart te zien: Sputnik Planum. Dit is een gigantische bevroren vlakte, die zo goed als kraterloos is. Het ontbreken van kraters betekent dat het oppervlak vrij jong is, namelijk minder dan honderd miljoen jaar oud. Pluto is in staat om zijn oppervlak te vernieuwen. Hoe? Dat is momenteel nog een mysterie.

#5 – …en er is waterijs op het oppervlak gevonden
Op het oppervlak van Pluto zijn kleine waterijsgebieden op Pluto gevonden. Deze ontdekking is gedaan met dank aan het Ralph-instrument, die tijdens de scheervlucht gegevens over de samenstelling van het oppervlak van de dwergplaneet verzamelde. Het is nog onduidelijk waarom op slechts een paar plekken waterijs is gevonden. Dit mogen de wetenschappers van het New Horizons-project verder gaan uitzoeken.

#6 – Het is nevelig op Pluto
Toen de New Horizons-ruimtesonde achterom keek en het donkere silhouet van Pluto aanschouwde, zag het ruimtevaartuig een lichte kring om de dwergplaneet: de atmosfeer. Er zijn nevels te zien die tot 130 kilometer boven het oppervlak van Pluto reiken. “Mijn mond viel open toen ik deze eerste foto van een buitenaardse atmosfeer in de Kuipergordel zag,” stelt onderzoeker Alan Stern. De nevels ontstaan doordat ultraviolet zonlicht methaangas – het eenvoudigste koolwaterstof dat voorkomt in Pluto’s atmosfeer – opbreekt. Koolwaterstoffen als ethaan en acetyleen stapelen zich hierdoor op, condenseren en worden ijsdeeltjes. Hierdoor vormen ze de nevels die we zien.

#7 – …en er zijn ‘gletsjers’ op de dwergplaneet
New Horizons spotte veel stikstof-, koolstofmonoxide- en methaanijs in het centrum van Sputnik Planum. Door de lage temperaturen op Pluto ontstaat er iets interessants. “Dit ijs kan stromen als een gletsjer,” stelt onderzoeker Bill McKinnon. Wanneer we naar het zuidelijke deel van het hart kijken, is te zien dat vrij jonge ijsafzettingen de kraters daar zijn ‘binnengevallen’. Het wijst erop dat de gletsjers nog heel recent stroomden en mogelijk zelfs nog steeds in beweging zijn. “We hebben bewijs voor geologische activiteit in Sputnik Planum,” vertelt McKinnon. “Het is een droom die uitkomt!”

#8 – Pluto heeft een blauwe atmosfeer
Daarnaast heeft de dwergplaneet Pluto – net als de aarde – een blauwe atmosfeer. “Wie had ooit verwacht een blauwe lucht aan te treffen in de Kuipergordel? Het is prachtig”, vindt projectwetenschapper Alan Stern van het New Horizons-team. Hoewel de deeltjes in de atmosfeer waarschijnlijk grijs of rood zijn, verspreiden ze blauw licht. Dankzij de kleur kunnen onderzoekers bepalen waar de atmosfeer uit bestaat. Op aarde wordt de blauwe kleur veroorzaakt door piepkleine stikstofmoleculen. In de atmosfeer van Pluto wordt de blauwe kleur waarschijnlijk veroorzaakt door zogenoemde tholines. Zij worden gevormd uit eenvoudige organische verbindingen – zoals methaan of ethaan – onder invloed van de ultraviolette straling van de zon.

#9 – Maan Charon heeft een roerige geschiedenis
Ook de manen van Pluto verrasten onderzoekers. Op de grootste maan Charon is een enorme scheur te zien. Deze vallei is vier keer langer dan de Grand Canyon. Het kloofsysteem is meer dan 1600 kilometer groot en loopt dwars over het deel van Charon dat op de onderstaande foto te zien is. Mogelijk gaat het kloofsysteem aan de andere zijde van Charon verder. Het is zeker vier keer zo lang als de Grand Canyon en op sommige plekken twee keer zo diep. “Het lijkt alsof de gehele korst van Charon opengescheurd is,” vertelt onderzoeker John Spencer. De enorme scheur wijst erop dat Charon een veelbewogen leven achter de rug heeft. Wat er precies is gebeurd, hopen onderzoekers in de toekomst te achterhalen.

#10 – Het maantje Nix heeft een enorme krater
De maan Nix is één van de kleinere maantjes van Pluto. De langste as is minder dan vijftig kilometer lang. Wat direct opvalt op de foto’s van Nix is dat de maan een enorme krater bezit. Omdat Nix niet groot is, is er een dunne scheidslijn tussen een inslag die een krater van deze grootte maakt en een inslag die resulteert in de totale vernietiging van de maan. Dat Nix er nog is, kan een kwestie van dom geluk zijn. Of is Nix zelf een fragment van een maan die ooit vernietigd is?

En nu?
Er zijn nog veel vragen die beantwoord moeten worden, maar er is nog tijd zat. Het duurt nog tot 2019 voordat New Horizons bij zijn volgende doel aankomt: het Kuipergordelobject 2014 MU69. Dit object ligt op een afstand van 1,6 miljard kilometer van Pluto. Tot die tijd kunnen wetenschappers hun tanden in Pluto zetten. Het enige nadeel is dat onderzoekers het moeten doen met de gegevens die nu zijn verzameld. Er is geen mogelijkheid om een tweede keer data te verzamelen, omdat New Horizons momenteel al te ver weg is van Pluto. De enige optie voor vervolgonderzoek is om ooit opnieuw een ruimtevaartuig richting de dwergplaneet te slingeren. En dat zal waarschijnlijk nog decennia gaan duren.

Bronmateriaal

Het archief van Scientias.nl. In het artikel zijn links verwerkt naar eerdere artikelen.

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd