Nieuwe telescoop onthult hoe onze moederster er in close-up uitziet.
Ondertussen hebben we dankzij verschillende rovers en ruimtevaartuigen een beeld gekregen van hoe sommige planeten en manen in ons zonestelsel eruit zien. Maar hoe ziet onze zon er eigelijk van dichtbij uit? Dankzij de Inouye Solar Telescoop van de Amerikaanse National Science Foundation hebben we nu een antwoord gekregen op die vraag. “We presenteren de meest gedetailleerde foto’s en video’s die tot op heden van onze zon zijn gemaakt,” aldus NSF-directeur France Córdova.
Zon
De zon is onze dichtstbijzijnde ster: een gigantische kernreactor die elke seconde vijf miljoen ton waterstofbrandstof verbrandt. Hij doet dit al zo’n vijf miljard jaar en zal daar nog zo’n 4,5 miljard jaar mee doorgaan. Al die energie straalt in elke richting de ruimte in en de kleine fractie die de aarde raakt, maakt hier leven mogelijk. De zon is dus een ontzettend bijzonder hemellichaam. Maar toch weten we nog niet eens zo gek veel van zijn doen en laten af. Dat komt voornamelijk door de immense hitte die het lastig maakt om onze ster van dichtbij te observeren.
De Inouye Solar Telescoop is ’s werelds grootste zonnetelescoop en bevindt zich op de top van de 3000 meter hoge Hawaiiaanse vulkaan Haleakala. De telescoop is uitgerust met een vier meter grote spiegel en een gespecialiseerd koelsysteem. Leidingen van meer dan 12 kilometer lang transporteren koelvloeistof door het observatorium, gedeeltelijk gekoeld door ijs dat elke nacht opnieuw wordt gefabriceerd. De koepel die de telescoop omhult is bedekt met dunne koelplaten die de temperatuur rond de telescoop stabiliseren, geholpen door luiken in de koepel die schaduw en een goede luchtcirculatie bieden.
Maar daar is nu verandering in gekomen. Dankzij de ultramoderne Inouye-zonnetelescoop op Hawaii krijgen wij voor het eerst een idee van hoe het oppervlak van de zon eruitziet. En dat gaat er behoorlijk verhit aan toe. Zoals de foto’s laten zien is het oppervlak van de zon bedekt met ‘kokend’ plasma dat de hele zon omsluit. De celachtige structuren – elk zo groot als de Amerikaanse staat Texas – zijn het gevolg van gewelddadige bewegingen die warmte uit het binnenste van de zon naar het oppervlak transporteren. Dit hete zonne-plasma komt samen in het heldere middelpunt van de ‘cellen’, koelt af en zakt vervolgens weer langs de donkere delen terug het oppervlak in.
Metingen
“De beelden zijn nog maar het begin,” zegt onderzoeker David Boboltz. “In de komende zes maanden zullen we doorgaan met het testen en het klaarmaken van de Inouye-telescoop zodat we hem kunnen gebruiken voor wetenschappelijk onderzoek naar zonne-energie.” En de verwachtingen zijn hoog. “De Inouye-zonnetelescoop zal in de eerste vijf jaar van zijn leven meer informatie over onze zon vergaren dan alle verzamelde gegevens sinds Galileo in 1612 voor het eerst een telescoop op de zon richtte,” voorspelt Boboltz.
Grote stap
De telescoop is dus een immense stap vooruit en zal ons meer inzicht bieden in de zon en zijn impact op onze planeet. Activiteiten op de zon – bekend als ruimteweer – kunnen namelijk systemen op aarde beïnvloeden. Denk aan magnetische uitbarstingen die invloed hebben op vliegreizen, satellietcommunicaties kunnen verstoren en stroomnetten uitschakelen. “De Inouye-telescoop zal in staat zijn om de magnetische velden in de corona – waar zich uitbarstingen voordoen die het leven op aarde beïnvloeden – in kaart te brengen,” legt Córdova uit. “De telescoop zal ons begrip over wat ruimteweer aandrijft verbeteren en uiteindelijk helpen om zonnestormen te voorspellen.”
De zon is klaarblijkelijk een populair wetenschappelijk onderwerp geworden. Want naast de Inouye-zonnetelescoop is ook NASA’s Parker Solar Probe druk bezig om gegevens over onze ster te verzamelen. Onlangs kwam dit vaartuig nog met interessant nieuws. Want hoe dichter je bij de zon in de buurt komt, hoe minder stoffig het allemaal wordt. Binnenkort zal eveneens de Solar Orbiter gelanceerd worden. Het drietal belooft grenzen te verleggen en met heel veel nieuwe ontdekkingen over onze zon op de proppen te komen.
