Dit zijn de (vermoedelijke) winnaars van klimaatverandering

trompetzwaan

Wanneer het over klimaatverandering gaat, hebben we het vaak over de verliezers: de ijsbeer, amfibieën en sommige insecten bijvoorbeeld. Maar er zijn vermoedelijk ook winnaars.

Dat het klimaat verandert, daar zijn de meeste onderzoekers het wel over eens. Dat dat aan het ingrijpen van de mens te wijten is, staat in de optiek van de meeste wetenschappers ook vast. Hoe het klimaat exact veranderen gaat: daar kunnen onderzoekers enkel over speculeren. En dus blijven ook de gevolgen die de opwarmende aarde voor diverse organismen heeft, aan speculatie onderhevig. Toch hebben onderzoekers in de afgelopen jaren de nodige uitspraken durven doen over soorten die het in een warmere wereld moeilijker krijgen. Verschillende van die soorten zijn de laatste jaren uitgegroeid tot het visitekaartje van organisaties die zich inzetten tegen klimaatverandering en voor het behoud van de biodiversiteit. Over de soorten die floreren in een warmere wereld horen we veel minder. Toch zijn die er – vermoedelijk – wel.

1. Olijfboom
Als de wereldwijde temperatuur de komende decennia met de verwachte 1,8 graden Celsius stijgt, heeft dat een positief effect op olijfbomen in het Middellandse Zeegebied, zo blijkt uit een recent onderzoek. Wanneer we naar het gehele gebied kijken, zal de opbrengst sterk stijgen. Maar niet alle delen van het gebied krijgen met groei te maken. In het Midden-Oosten loopt de opbrengst bijvoorbeeld iets terug. Terwijl deze in Noord-Amerika spectaculair groeit. De groeiende opbrengst hangt nauw samen met de olijfvlieg: een vliegje dat olijven eet en aanzienlijk slechter tegen warmte kan dan de olijfboom zelf.

Een eenzame olijf. Afbeelding: Bongani (via Freeimages.com).
Een eenzame olijf. Afbeelding: Bongani (via Freeimages.com).

2. Kwallen
Ook sommige kwallen hebben waarschijnlijk baat bij een ander klimaat. Verschillende kwallen zijn namelijk dol op warm water en zien hun leefgebied als de aarde opwarmt, sterk groeien. Bovendien zullen embryo’s en larven zich in warm water sneller ontwikkelen, waardoor de populatie sneller groeit. Overigens geldt net als bij de olijf en het olijfvliegje ook hier: de één zijn brood is de ander zijn dood. Als de warmwaterkwallen het goed doen, zullen de kwallen die in koud water leven het waarschijnlijk moeilijker krijgen.

3. Hypothenemus hampei
Gek op koffie? Dan is Hypothenemus hampei niet uw beste vriend. De kever dringt koffiebonen binnen en is de nachtmerrie van elke koffieboer. Geholpen door stijgende temperaturen is de kever bezig aan een opmars. In Oost-Afrika nemen de aantallen snel toe. Ook groeit het leefgebied van de kever. In 2007 dook de kever – die van oorsprong alleen in Afrika voorkomt – in Puerto Rico op en in 2010 troffen onderzoekers de kevers op Hawaii aan.

Hypothenemus hampei. Afbeelding: L. Shyamal (via Wikimedia Commons).
Hypothenemus hampei. Afbeelding: L. Shyamal (via Wikimedia Commons).

4. Trompetzwaan
De lente begint eerder en de winter komt later op Alaska: de thuisbasis van de trompetzwaan (zie afbeelding bovenaan dit artikel). De zwanen maken daar handig gebruik van. Ze hebben meer tijd om hun jongen groot te brengen en tegen de tijd dat ze gaan migreren, zijn ze sterker, waardoor ze een grotere kans hebben om de reis te overleven. Ook betrekken de zwanen momenteel gebieden waar ze eerder niet konden overleven, maar waar het nu dankzij de opwarming van de aarde prima toeven is. Tegen het eind van de negentiende eeuw waren de zwanen bijna uitgestorven (mede door de jacht op hun eieren en vlees), maar de zwaan is dankzij het veranderende klimaat weer helemaal terug.

5. Algen
Algen lijken ook wel te kunnen leven met een warmere wereld. Ze brengen hun tijd namelijk graag door in warm water. Ook hebben ze een voorliefde voor ondiep, stilstaand water. Als de zeespiegel stijgt, zullen er meer van die ondiepe plassen ontstaan. De algen zullen er bovendien voor zorgen dat meer zonlicht wordt geabsorbeerd, waardoor het water nog verder opwarmt.

Culex quinquefasciatus. Foto: CDC / Jim Gathany.
Culex quinquefasciatus. Foto: CDC / Jim Gathany.

6. Muggen
Wetenschappers zijn ook heel benieuwd hoe muggen op een warmere wereld reageren. Dat heeft natuurlijk alles te maken met het feit dat muggen dragers zijn van enkele bijzonder akelige ziektes. Neem bijvoorbeeld de mug Culex quinquefasciatus, een bekende drager van het West Nijlvirus. Naar verwachting gedijen deze muggen prima bij hogere temperaturen. “Bij hogere temperaturen ontwikkelen de larven zich sneller,” vertelt onderzoeker Cory Morin. “Maar er is een grens: als temperaturen boven die grens komen, stijgen de sterftecijfers juist weer.” Het laat zien hoe complex de situatie is. De muggen kunnen in een warmere wereld in het ene gebied floreren, terwijl ze in een ander gebied moeite hebben om in leven te blijven. Daar komt nog eens bij dat het succes van de mug niet alleen door die mug zelf, maar ook door zijn omgeving bepaald wordt. Recent onderzoek suggereert bijvoorbeeld dat wilde vogels in Amerika die muggen eten, het in een warmere wereld moeilijker krijgen. De vogels in kwestie staan op het menu van slangen en die zouden bij hogere temperaturen actiever op zoek gaan naar voedsel.

Zelfs al zouden we de ontwikkelingen in het klimaat nauwgezet kunnen voorspellen, dan nog moeten we een slag om de arm houden. Want het is niet bewezen dat de organismen die nu een voorsprong lijken te hebben straks ook daadwerkelijk als winnaars uit de bus komen. Neem bijvoorbeeld de trompetzwaan. Hij lijkt baat te hebben bij de opwarming van Alaska. Maar wat als straks blijkt dat ook bepaalde ziekteverwekkers die de zwaan fataal kunnen worden, prima gedijen in een warmere wereld? Of het lievelingskostje van de zwanen het moeilijk krijgt als Alaska verder opwarmt? Onderzoekers kijken dan ook liever niet naar individuele soorten wanneer ze op jacht zijn naar ‘de winnaars van klimaatverandering’. Liever kijken ze naar de prestaties van het ecosysteem waar soorten deel van uitmaken. “Elke soort beïnvloedt andere soorten en wordt beïnvloed door heel veel andere soorten,” legt Nancy Fresco, verbonden aan de universiteit van Alaska uit. De uitdaging is om hele ecosystemen en alle lijntjes binnen die systemen in kaart te brengen. Een hele opgave, want de meeste ecosystemen zijn net zo complex als het klimaatsysteem.

Bronmateriaal

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd