Astronomen maken zich grote zorgen over de vervuiling die dit soort satellietconstellaties veroorzaken.
Eind mei schoot SpaceX zestig internetsatellieten het luchtruim in. En dat was slechts het begin. Zo is het bedrijf van Elon Musk van plan om dit jaar nog zes Starlink-lanceringen uit te voeren. Het betekent dat er over een jaar zo’n 720 satellieten in een baan rond de aarde cirkelen. En uiteindelijk zullen dat er zelfs 12.000 worden. SpaceX wil hiermee supersnel internet over de hele wereld gaan aanbieden, waardoor je zelfs in de meest afgelegen gebieden het internet op kan. Toch is niet iedereen blij met de satellieten. Want astronomen maken zich nu grote zorgen over de vervuiling die deze duizenden satellieten zullen veroorzaken.
Treintje
De Starlink satellieten werden afgeschoten vanaf Cape Canaveral Air Force Station in Florida. En een dag later waren de satellieten die zich in een recht ‘treintje’ voortbewogen ook in Nederland te aanschouwen. De Nederlander Marco Langbroek wist met zijn videocamera het spektakel op beeld vast te leggen (zie video hieronder). De satellieten wegen zo’n 227 kilogram per stuk en zullen in een lage baan rond de aarde cirkelen; zo rond de 550 kilometer hoogte.
Zorgen
Hoewel de slinger van lichtpuntjes er fraai uitzag, kon SpaceX ook op veel kritiek rekenen. Onder andere de Internationale Astronomische Unie (IAU) liet zich er negatief over uit. “De organisatie benadrukt het belang van een donkere en radio-stille lucht,” laat IAU in een verklaring weten. “Dit is niet alleen essentieel voor het bevorderen van ons begrip van het universum, maar ook voor de gehele mensheid en de bescherming van nachtdieren. We begrijpen op dit moment de impact van duizenden zichtbare satellieten die zich over de nachtelijke hemel verspreiden nog niet. En ondanks de goede bedoelingen, kunnen deze satellietconstellaties beide bedreigen.”
Telescopen
Vooral voor astronomen die met telescopen het universum proberen te observeren kunnen de satellieten hinderlijk zijn. “Het aantal door het beeldveld bewegende satellieten gaat significant toenemen,” vertelt amateur-astronoom Marco Langbroek aan Scientias.nl. “Hoe problematisch dat is hangt van het soort waarneming af. Maar als je bijvoorbeeld enkele uren dure telescooptijd besteedt aan het verkrijgen van een spectrum van een zwak object en er knalt opeens een heldere satelliet door, dan is dat zeker zuur.” Ook De IAU benadrukt dat voor wetenschappelijk onderzoek de satellieten behoorlijk in de weg kunnen gaan zitten. “De oppervlakken van deze satellieten zijn gemaakt van sterk reflecterend metaal,” zeggen ze. “De satellieten zullen in de uren na zonsondergang en vóór zonsopgang lijken op langzaam bewegende puntjes aan de nachtelijke hemel. Dit kan schadelijk zijn voor gevoelige astronomische telescopen.”
Radiosignalen
Bovendien kunnen de radiosignalen die de satellieten uitzenden, astronomische observaties op radiogolflengten verstoren. “Recente ontwikkelingen in de radioastronomie, zoals bijvoorbeeld de eerste foto van een zwart gat en inzicht in de vorming van planetaire systemen, waren alleen mogelijk door gezamenlijke inspanningen om de hemel te beschermen tegen verstoringen,” zegt de IAU.
Botsingen
Daarnaast is SpaceX niet de enige die satellieten de lucht in schiet. Ook andere bedrijven hebben soortgelijke plannen, waardoor het behoorlijk druk gaat worden rond onze planeet. “Het aantal objecten in een baan rond de aarde op hoogtes tot 550 kilometer gaat verviervoudigen,” aldus Langbroek. “Dat verhoogt het risico op botsingen in de ruimte.” Bovendien haperen tracking netwerken op dit moment al om alles wat er in een baan rond onze aarde beweegt in kaart te brengen. Met nog meer satellieten wordt dit nog uitdagender. “Als tracking netwerken daar niet goed in slagen, verhoogt dat ook weer het risico op botsingen,” zegt Langbroek.
SpaceX
In enkele tweets veegt SpaceX een aantal van deze zorgen van tafel. Zo laat het bedrijf bijvoorbeeld weten dat niemand de satellieten zal gaan zien en dat ze bovendien ‘0% impact hebben op de vooruitgang in astronomie’.
There are already 4900 satellites in orbit, which people notice ~0% of the time. Starlink won’t be seen by anyone unless looking very carefully & will have ~0% impact on advancements in astronomy. We need to move telelscopes to orbit anyway. Atmospheric attenuation is terrible. pic.twitter.com/OuWYfNmw0D
— Elon Musk (@elonmusk) 27 May 2019
Daarnaast stelt SpaceX dat hun satellieten bestuurbaar zijn en ontwijkende manoeuvres kunnen uitvoeren. Wel heeft Musk aan zijn team doorgegeven om de satellieten minder reflecterend te maken.
Toch rijst de vraag of het project van SpaceX niet meer nadelen kent, dan voordelen. SpaceX zelf is er van overtuigd het goede te doen, door potentieel miljarden economisch achtergestelde mensen te helpen.
Exactly, potentially helping billions of economically disadvantaged people is the greater good. That said, we’ll make sure Starlink has no material effect on discoveries in astronomy. We care a great deal about science.
— Elon Musk (@elonmusk) 27 May 2019
Toch bestaat er vanuit andere hoeken twijfel. “Ik kan niet goed beoordelen of toegang tot internet in afgelegen gebieden werkelijk zo belangrijk is,” zegt Langbroek. “Misschien wel, maar misschien ook niet. Wel vraag ik me af of SpaceX goed heeft nagedacht over de negatieve effecten van hun plannen op de nachthemel.” De IAU wil dat er beter op dit soort projecten toegezien wordt. “We dringen erop aan dat de passende agentschappen een regelgevingskader opstellen, om zo de schadelijke gevolgen voor wetenschappelijke verkenning te beperken of weg te nemen.”
