De luchtvervuiling nam af. En dus deden zonnepanelen het aanzienlijk beter.
De uitbraak van het coronavirus heeft de wereld op zijn kop gezet. Nationale overheden namen ingrijpende maatregelen om de verspreiding van het virus te beperken en steden gingen op slot. Het betekende dat we allemaal zoveel mogelijk thuis moesten blijven. En dit resulteerde onder meer in verlaten snelwegen, uitgestorven luchthavens en gesloten of slechts op halve kracht draaiende fabrieken. Al snel waren de gevolgen ervan zichtbaar in de lucht: de luchtkwaliteit verbeterde aanzienlijk. En daardoor deden ook zonnepanelen het beter. Maar of de coronacrisis een duidelijke ommezwaai is in ons energiebeleid? Dat valt te betwijfelen.
Luchtwaliteit
De luchtkwaliteit knapte als eerst in China rigoureus op. Later bleek dat ook de uitstoot van stikstofdioxide en fijnstof in Europa aanzienlijk was verminderd. Steden over de hele wereld kampten door de strenge coronamaatregelen ineens met veel minder luchtvervuiling, ook in India. En dat terwijl bijvoorbeeld de miljoenenstad Delhi één van de meest vervuilde steden ter wereld is. Sterker nog, op basis van nieuwe gegevens melden onderzoekers nu dat de schonere lucht in Indiase stad ertoe heeft geleid dat meer zonlicht de zonnepanelen wist te bereiken. En hierdoor is er tijdens de pandemie meer duurzame energie opgewekt.
Zonnepanelen
De onderzoekers ontdekten dat het zonlicht dat op de zonnepanelen in Delhi viel, eind maart met ongeveer acht procent was toegenomen (ten opzichte van dezelfde periode in 2017 tot en met 2019). De zonnestraling nam toe van 880 W/sqm naar zo’n 950 W/sqm. En dat is goed nieuws. “Ik had wel verwacht verschil te zien,” zegt onderzoeker Ian Marius Peters. “Maar het verbaasde me hoe duidelijk het effect zichtbaar was.” De onderzoekers verwachten dat ook zonnepanelen in andere gebieden waar er ingrijpende maatregelen zijn genomen om het coronavirus te beteugelen, meer energie hebben opgewekt.
Uitgestelde investeringen
Maar wie denkt dat groene energie aan het eind van de crisis aan het langste eind trekt, heeft het mis. Want hoewel het klopt dat er in de afgelopen periode aanzienlijk minder CO2 is uitgestoten (zie kader), vrezen onderzoekers dat dit de komende jaren juist weer drastisch gaat toenemen. Dat komt omdat potentiële investeringen in schone energie en innovatie nu mogelijk worden uitgesteld. “Als je moeite hebt om als bedrijf je hoofd boven water te houden, ga je geen grote bedragen uitgeven om te investeren in de volgende generatie technologieën,” licht onderzoeker van de studie Kenneth Gillingham toe. “Je probeert voornamelijk de volgende dag te halen.”
De afname van het gebruik van kolen en olie in de afgelopen periode hebben een behoorlijk groot effect op de CO2-uitstoot. Zo mogen we verwachten dat deze dit jaar 8% lager uitvalt (dan in 2019). Heel concreet betekent het dat we dit jaar 2,6 gigaton CO2 minder uit gaan stoten. Dat is een enorme afname, waarmee onze jaarlijkse uitstoot in één klap grofweg op het niveau van tien jaar geleden uitkomt. Het is de grootste afname die ooit is gedocumenteerd, zo stelt de IEA. En de afname is maar liefst zes keer groter dan de vorige recordhouder: een afname van 0,4 Gt die ten gevolge van de financiële crisis in 2009 werd genoteerd.
Dit kan vergaande gevolgen hebben. Want volgens de onderzoekers kunnen uitgestelde investeringen in schonere energie leiden tot een extra uitstoot van wel 2.500 miljoen ton CO2 tussen 2020 en 2035. Dit heeft mogelijk ongeveer 7.500 doden in dezelfde periode tot gevolg. Om dit te voorkomen is het belangrijk om de economie na de coronacrisis ‘groener’ terug te laten groeien. Verschillende regeringen – waaronder die van het Verenigd Koninkrijk – doen bijvoorbeeld extra investeringen om wandelen en fietsen te stimuleren in de periode na de lockdown. “Wat we over de hele wereld zien, is dat veel landen overwegen om een ‘groen’ component toe te voegen als een cruciaal onderdeel van hun plannen als reactie op het virus,” zegt Gillingham. “Dit heeft ook een voordeel op korte termijn, omdat het de economie van het land helpt te stimuleren.”
Korte duur
Hoewel we dus de afgelopen periode een duidelijke verbetering van de wereldwijde luchtkwaliteit hebben gezien, begint dit helaas nu alweer af te zwakken. Onder meer in China blijkt de luchtkwaliteit namelijk alweer op het oude niveau te zitten. Het is te herleiden naar het feit dat de meeste coronamaatregelen in China inmiddels zijn opgeheven en mensen hun leven weer hebben opgepakt. Ook op andere fronten is COVID-19 voor het milieu eerder slecht dan goed nieuws. Want hoewel we de juiste tijd juist het gebruik van plastic probeerden te verminderen, nam dit tijdens de pandemie juist weer toe.
Plastic
Het doel was om plastic-artikelen die vaak maar eenmalig worden gebruikt – zoals plastic tassen, rietjes en bestek – drastisch terug te schroeven. Bovendien was ook het terugdringen van het gebruik van plastic in ziekenhuizen en laboratoria ter sprake gekomen. Maar in onze strijd tegen het coronavirus is het gebruik van persoonlijke beschermingsmiddelen rigoureus toegenomen. En deze beschermingsmiddelen bevatten vaak verschillende soorten plastic. Denk bijvoorbeeld aan het gebruik handschoenen gemaakt van nitril of vinyl. Deze bestaan uit synthetische polymeren die niet biologisch afbreekbaar zijn. Bovendien worden ook mondkapjes en andere beschermende kleding gemaakt van polypropyleen omdat dit microben en druppeltjes effectief kan afweren. Ook pillendoosjes, wegwerpspuiten, katheters en bloedzakken worden gemaakt van plastic. En deze zijn de afgelopen tijd onmisbaar gebleken.
Toename
Maar niet alleen in de medische sector heeft de pandemie meer plastic afval veroorzaakt. Om de verspreiding van het coronavirus te stoppen, worden er ook door het normale publiek vaker wegwerphandschoenen gebruikt, bijvoorbeeld tijdens het boodschappen doen of winkelen. Bovendien lieten mensen tijdens de pandemie vaker avondeten thuisbezorgen, wat betekent dat er meer maaltijddozen zijn gebruikt. Al met al heeft de angst voor het coronavirus mensen ertoe aangezet meer plastic te gebruiken dan normaal. Op dit moment is plastic dus nog onmisbaar, zeker met het oog op het beschermen van onze gezondheid. Dit is dan ook de reden waarom we voor een enorme uitdaging staan om ons plastic afval te verminderen, terwijl we ondertussen onze bestaande levensstijl willen behouden. Op dit moment werken wetenschappers echter wel aan veelbelovende alternatieven, zoals dit nanopapier of dit product bestaande uit natuurrubber en biokunststof.
Al met al leek het er dus op dat de pandemie ervoor zorgde dat de huidige klimaatverandering eventjes werd vertraagd. Maar wetenschappers zien het somber in. Op lange termijn is het namelijk goed mogelijk dat de uitbraak het klimaat juist heeft geschaad. Zo stelt ook de WHO dat de coronacrisis de klimaatcrisis mogelijk zelfs heeft verergerd. De uitbraak van het coronavirus heeft het namelijk lastiger gemaakt om de door klimaatverandering veroorzaakte dreigingen aan te pakken. Wel kunnen we ervan leren. Want door proactieve stappen te blijven nemen en ons verantwoordelijk te gedragen omwille van het milieu en onszelf, kunnen we heel wat bereiken.
