Een ‘supervulkaan’ in Duitsland kan elk moment uitbarsten, zo koppen de kranten. Onzin, stellen wetenschappers.
Gisteren bracht de Engelse krant The Daily Mail het slecht gefundeerde nieuws dat een supervulkaan in Duitsland elk moment kan uitbarsten. Het gaat om de vulkaan onder het meertje Laacher See. Dit meer is het directe resultaat van een eerdere uitbarsting van de gevreesde vulkaan. Deze uitbarsting vond duizenden jaren geleden plaats en het meer is een caldera: een enorme krater die overbleef nadat de vulkaan instortte.
Argumentjes
Volgens The Daily Mail zijn er twee aanwijzingen dat de vulkaan weer iets onheilspellends van plan is. Ten eerste is het al bijna 13.000 jaar geleden dat deze uitbarstte. De vulkaan is daarmee ‘over tijd’, want deze ‘hoort’ elke 10.000 tot 12.000 jaar uit te barsten. Het tweede argument bestaat uit bubbels in het meer: koolstofdioxide dat omhoog komt zetten en zou bewijzen dat de vulkaan nog steeds actief is.
Experts
Geloof het of niet, maar met die twee argumenten en speculaties dat een nieuwe uitbarsting vulkanisch materiaal tot voorbij Londen kan brengen, zet de krant Europa op dit moment op zijn kop. Ook in Nederland is de supervulkaan groot nieuws. Zelfs in kwaliteitskranten wordt de dreigende uitbarsting uiterst serieus behandeld. En op basis waarvan nu eigenlijk? Twee argumentjes en de opzwiepende schrijfstijl die The Daily Mail eigen is. Toch? We vroegen het voor de zekerheid even na bij dr. Pieter Vroon, werkzaam aan de faculteit der Aard- en Levenswetenschappen van de Vrije Universiteit Amsterdam.
Slechte argumenten
Vroon kan ons geruststellen. De vulkaan mag dan over tijd zijn, dat is nog geen teken dat deze binnenkort uit gaat barsten. “De intervallen tussen uitbarstingen van een vulkaan zeggen niets over wanneer de volgende uitbarsting komt. Dit is een slecht argument.” En ook de gasbellen in het meer raken – als argument – kant noch wal. “Dertig jaar geleden bubbelde deze vulkaan ook al CO2.” Sterker nog: waarschijnlijk is dat al honderden jaren het geval, zo concludeert Vroon. Geen aanwijzing voor een uitbarsting, dus. Maar wanneer moeten we ons wel zorgen gaan maken? Vroon wijst erop dat een uitbarsting meestal (maar niet altijd) voorafgegaan wordt door krachtige signalen. “Toenemende seismische activiteit (aardbevingen), opheffen van het oppervlak, veranderende samenstelling van de ontsnappende gassen en toename van de bodemtemperatuur,” somt hij op. Ook geoloog Andy Hooper, werkzaam aan de TU Delft, heeft zich verbaasd over de berichtgeving. “De vulkaan wordt gezien als ‘mogelijk nog steeds actief’ vanwege de koolstofdioxide, maar er is voor zover ik weet geen verandering gekomen in de mate waarin dit vrijkomt,” vertelt hij. Ook andere signalen die wijzen op een naderende eruptie ontbreken. “Er zijn ook geen indicaties van beweging van magma of observaties van seismische activiteit of vervorming van de grond. Er is dan ook geen enkele reden om te waarschuwen voor een naderende eruptie.”
Echt geen supervulkaan
Ook de term ‘supervulkaan’ is uit de lucht gegrepen, zo meent Vroon. “Ik weet niet of er een precieze definitie is voor ‘supervulkaan’. Meestal wordt er dan gerefereerd aan Yellowstone of Toba (Sumatra), beide met erupties van meer dan 1000 km3 materiaal. Dit zijn ook vulkanen met een grote doorsnede. De Laacher See is met een doorsnede van een paar kilometer een kleine vulkaan, waarbij circa 5 km3 aan materiaal is uitgestoten. Bij lange na dus geen supervulkaan!” Dat wil niet zeggen dat een uitbarsting van de vulkaan een lachertje is. Vroon benadrukt dat niet te voorspellen is wat er bij een eventuele uitbarsting precies gaat gebeuren. Maar het kan zomaar zijn dat we er ook in Nederland hinder van gaan ondervinden. Vroon baseert die voorzichtige voorspelling op het verleden: de vorige uitbarsting van deze vulkaan. “Het afdammen van de Rijn door as was toen het gevaarlijkst voor Nederland. Daardoor ontstonden vermoedelijk grote vloedgolven.” Ook Hooper onderschat de eventuele gevolgen van een eventuele uitbarsting niet. “Als de vulkaan weer zou uitbarsten zou dat een enorme impact hebben op de lokale gemeenschap en het luchtverkeer en gedurende enkele jaren een licht koelend effect op het noordelijk halfrond hebben.” Maar geen paniek! “Er is geen reden om een eruptie van het type ‘supervulkaan’ te verwachten.”
Niets lijkt erop te wijzen dat de vulkaan op korte termijn echt actief gaat worden. Het is dan ook verbazingwekkend dat de vulkaan op zo’n overtuigende manier het nieuws weet te halen. Toch denkt Vroon dat laatste wel te kunnen verklaren. “Het lijkt me een komkommertijdverhaal.”
