Duivelsster baarde Egyptenaren 3000 jaar geleden al zorgen

Een oude kalender wijst erop dat de Egyptenaren Algol, ook wel de duivelsster genoemd, zo’n 3000 jaar geleden al kenden en het ritme ervan zelfs al konden achterhalen.

De ster Algol bevindt zich in het sterrenbeeld Perseus. Het lijkt een heel veranderlijke ster. Dat komt doordat Algol en een tweede ster rond elkaar heen draaien. Soms bedekken de sterren elkaar daarbij. Soms staan ze naast elkaar. Hierdoor verandert de helderheid voortdurend. Als de sterren naast elkaar staan, zijn ze superhelder. Als de minder heldere ster voor de helderste ster staat, neemt de helderheid af. Aan dat veranderlijke karakter heeft de ster ook zijn bijnaam te danken: duivelsster.

Goodricke
In 1783 verklaarde de amateur-astronoom John Goodricke het veranderlijke karakter van Algol. Hij stelde – zoals nu blijkt: terecht – vast dat het om een dubbelster ging. Ook achterhaalde hij dat de helderheid om de 2,867 dagen afneemt. Maar nieuw onderzoek van de universiteit van Helsinki wijst erop dat de Egyptenaren Goodricke al een millenium of drie voor waren.

WIST U DAT…

…onlangs een ster met mogelijk negen planeten is ontdekt?

Kalender
De onderzoekers bestudeerden een Egyptische kalender en denken daarin de oudste bewaard gebleven verwijzing naar een met het blote oog waargenomen dubbelster te hebben teruggevonden. In de kalender wordt elke dag van het Egyptische jaar opgedeeld in drie dagdelen en voor elk dagdeel wordt een goede of slechte prognose afgegeven. In de kalender ontdekten de onderzoekers patronen. Bijvoorbeeld een patroon dat elke 29,6 dagen terugkwam. Dat verwijst naar de cyclus van de maan. Ook stuitten de onderzoekers op een patroon dat elke 2,850 dagen terugkwam. Die periode komt sterk overeen met de ‘cyclus’ van Algol: om de 2,867 dagen bedekt de minder heldere ster de heldere ster deels.

Oog van Horus
De Egyptenaren zagen de ster als het oog van Horus dat de ene keer helderder was dan de andere keer. Dat blijkt uit de kalender. Wanneer het oog helder was, was Horus boos en werd onheil voorspeld. “Er bestaat een legende waarin het boze oog van Horus bijna de hele mensheid vernietigde,” zo schrijven de onderzoekers in hun paper. “Waarschijnlijk brachten de schrijvers (van de kalender, red.) het vreemde gedrag van Algol met deze prominente legende in verband.”

De Egyptenaren namen de ster dus waar en voorspelden direct het gedrag ervan (om de 2,850 dagen minder helder). Indrukwekkend. Maar toch lijken ze er een klein beetje naast te zitten. Tegenwoordig neemt de helderheid namelijk elke 2,867 dagen af. Toch is het goed mogelijk dat de ster in de tijd van de Egyptenaren om de 2,850 dagen in helderheid afnam. “De toename in tijd (tussen de afnames in helderheid, red.) kan wel eens veroorzaakt zijn door een overdracht van massa tussen de twee sterren,” stelt onderzoeker Lauri Jetsu. Hierdoor verandert de baan van de sterren iets en doen ze er ook iets langer dan vroeger over om rond elkaar heen te draaien. “Het lijkt erop dat de eerste waarnemingen van een veranderlijke ster 3000 jaar eerder zijn gedaan dan gedacht,” concludeert Jetsu.

Bronmateriaal

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd