“Het laat zien hoe gigantisch het probleem is dat boven ons hoofd hangt.”
Aan het woord is dr. Sjoerd Groeskamp, oceanograaf aan het Koninklijk Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee. Hij onderzocht samen met zijn Duitse collega Joakim Kjellson de mogelijkheid en potentie van een ellenlange dam die ons zou moeten beschermen tegen de gevolgen van de verwachte toekomstige zeespiegelstijging. Want door klimaatverandering worden ook wij mogelijk genoodzaakt om rigoureuze maatregelen te nemen.
De dam
Het idee van Groeskamp is om een dam te plaatsen van zo’n 475 kilometer tussen het noorden van Schotland en het westen van Noorwegen. Daarnaast komt er nog een dam van 160 kilometer lang tussen het westpuntje van Frankrijk en het zuidwesten van Engeland (zie ook de afbeelding hieronder). Door deze dam worden meer dan 25 miljoen mensen beschermd tegen de zeespiegel die naar verwachting de komende eeuwen met enkele meters zal stijgen.
“De bouw van zo’n ‘Noord-Europese Afsluitdijk’ lijkt technisch haalbaar,” stelt Groeskamp. “De maximale diepte van de Noordzee tussen Frankrijk en Engeland is net honderd meter. Tussen Schotland en Noorwegen is de gemiddelde diepte 127 meter, met een maximum van 321 meter vlak voor de kust van Noorwegen. We bouwen nu ook vaste boorplatforms op diepten van meer dan 500 meter, dus dan lijkt zo’n dam ook te doen.” Ook qua kosten valt het bouwen van de dam relatief mee. Dat zal zo’n 250 tot 500 miljard euro gaan bedragen, wat ‘slechts’ 0,1 procent is van het Bruto Binnenlands Product van alle landen die beschermd worden door zo’n dam.
Rigoureuze maatregelen
Toch lijkt het wel heel rigoureus; de bouw van zo’n immense dam. Daarnaast zijn de gevolgen ervan enorm, zo erkennen de auteurs. “De uitwisseling met de Atlantische oceaan verdwijnt, de getijden verdwijnen en zeestromen zullen veranderen,” zo legt Groeskamp aan Scientias.nl uit. “Hiermee verdwijnt ook het transport van slib en voedingsstoffen. Al met al zal het de ecosystemen in de Noordzee volledig omgooien. Uiteindelijk wordt het zelfs een zoet meer.” En daarmee zal ook de natuur en visserij een harde stoot krijgen.
Zeespiegelstijging
De vraag is dan ook of we zo’n dam wel moeten willen. Maar misschien hebben we het helemaal niet voor het kiezen. Klimaatverandering is al reeds merkbaar in de Noordzee, aangezien de zeespiegel in de periode van 1958 tot 2014 al acht centimeter is gestegen. Onderzoekers hebben daarnaast in een eerdere studie aangetoond dat de zeespiegel alleen al deze eeuw in Nederland met een forse 1,5 meter kan gaan stijgen. In feite keken de onderzoekers naar extreme, maar niet ondenkbare scenario’s. En de resultaten zijn schrikbarend. Zo kan een sterke afname van de massa van de Antarctische ijskap binnen tachtig jaar leiden tot regionale zeespiegelstijgingen van wel 1,8 meter. En het zou zomaar kunnen dat de zeespiegel de komende eeuwen nog veel verder zal stijgen. “In het meest sombere scenario kan deze wel 10 meter zijn gestegen tegen het jaar 2500,” zo stelt Groeskamp. En dan is het nemen van rigoureuze maatregelen misschien wel het enige dat ons nog kan beschermen.
Waarschuwing
Maar hoe groot zal de kans dat we daadwerkelijk gedwongen worden om zo’n drastische dam te bouwen eigenlijk zijn? “Als we geen actie ondernemen om klimaatverandering en de bijbehorende zeespiegelstijging tegen te gaan, denk ik dat een dergelijke oplossing een redelijk grote kans heeft,” vertelt Groeskamp desgevraagd. Al hoopt de onderzoeker dat dit soort maatregelen niet nodig zullen zijn. “Persoonlijk willen we dit natuurlijk liever niet,” gaat Groeskamp verder. “We zien dit dan ook meer als een waarschuwing als we klimaatverandering niet tegengaan. Het laat zien hoe gigantisch het probleem is dat boven ons hoofd hangt.” Volgens de onderzoeker blijkt uit de studie dat als we besluiten niets te doen, we “steden moeten opgeven, of een dam (of andere oplossing) moeten bouwen”, met alle gevolgen van dien. Want de Noordzee zal na de bouw van de dam nooit meer hetzelfde zijn. Toch denkt Groeskamp dat in het meest ernstige geval de voordelen van zo’n dam toch op zullen wegen tegen de nadelen.
De bevindingen uit de studie zijn volgens Groeskamp best verrassend. “Ik had eigenlijk niet verwacht dat het een realistische optie zou kunnen zijn in geval van nood,” zegt hij. Toch is het voorstel van de dam volgens de onderzoeker vooral een pleidooi om nú iets te doen tegen klimaatverandering, zodat een dergelijke oplossing niet nodig zal zijn. “Wat we kunnen doen is de uitstoot van broeikasgassen beperken,” zegt Groeskamp, “bijvoorbeeld door de doelstellingen uit het Parijse Klimaatakkoord te behalen. Maar misschien moeten we zelfs verder gaan dan dat om ons zo goed mogelijk te beschermen. Niet alleen onszelf trouwens, maar juist ook andere plekken op de wereld waar dammen geen oplossing zijn.” Vooral arme, lage gebieden zullen het zwaar krijgen. Relatief rijke Nederlanders en Belgen zijn immers makkelijker in staat om een flinke zeespiegelstijging te overleven. Anders is dat op armere plekken op aarde. En alleen daarom zouden we moeten proberen om klimaatverandering zoveel mogelijk in te perken.
