En daaronder bevinden zich ook heel bekende soorten, zoals de magnolia.
Bomen vormen de ruggengraat van het natuurlijk ecosysteem. Ze slaan 50 procent van ’s werelds terrestrische koolstof op en bieden een buffer tegen extreem weer, zoals orkanen en tsunami’s. Bovendien voorzien ze miljoenen soorten vogels, zoogdieren, amfibieën, reptielen, insecten en micro-organismen in voedsel. Desondanks moeten bomen – als het gaat om onze aandacht en bescherming – ten opzichte van dieren nog altijd het onderspit delven. Maar nu een derde van alle boomsoorten op het randje van de afgrond bungelt, roepen onderzoekers op tot actie.
Met uitsterven bedreigd
In een nieuw uitgebracht rapport presenteren onderzoekers de onverbiddelijke bevindingen. Zo blijkt dat momenteel een derde (17.500) van alle boomsoorten ter wereld (60.000 in totaal) met uitsterven wordt bedreigd. Dat betekent dat er wereldwijd tweemaal zoveel bedreigde boomsoorten bestaan als bedreigde zoogdieren, vogels, amfibieën en reptielen bij elkaar opgeteld.
Bijna verdwenen
Meer dan 440 boomsoorten staan zelfs op het punt uit te sterven, zo onthult het rapport. Dit betekent dat er van deze boomsoorten minder dan 50 exemplaren in het wild te vinden zijn. Zo vinden we bijvoorbeeld op het Mulanjemassief nog slechts enkele Mulanje cedar-bomen. Van de Menai whitebeam die alleen in Noord-Wales voorkomt, zijn nog maar dertig bomen over.
Bekende bomen
Maar het gaat niet alleen om onbekende boomsoorten die voorgoed dreigen te verdwijnen. Ook bekende bomen, zoals de prachtig bloeiende magnolia en de tropische plankwortelboom bevinden zich in de gevarenzone. Daarnaast hebben ook eiken, esdoorns en ebbenhoutbomen het moeilijk.
Redenen
De reden dat zoveel bomen vechten voor hun overleving? Landbouw, (illegale) houtkap en veehouderij zijn de grootste bedreigingen. Volgens de onderzoekers wordt één op de vijf boomsoorten rechtstreeks door mensen gebruikt voor voedsel, brandstof, hout, medicijnen, tuinbouw en meer. Veel bomen worden bovendien met uitsterven bedreigd als gevolg van overexploitatie en wanbeheer. Maar ook klimaatverandering en extreem weer zijn opkomende gevaren. Naarmate de temperatuur en het weer op aarde veranderen, verliezen veel bomen geschikt leefgebied. Dit treft soorten in zowel gematigde als tropische omgevingen, waarbij nevelwoud-boomsoorten in Midden-Amerika het momenteel bijzonder lastig hebben. Minstens 180 boomsoorten worden bovendien rechtstreeks bedreigd door zeespiegelstijging en zware weersomstandigheden. Deze bedreiging is het ernstigst voor eilandsoorten. Dit is met name zorgwekkend omdat veel boomsoorten op eilanden nergens anders te vinden zijn. Het toenemende aantal branden bedreigt bovendien de bomen op Madagaskar, in Australië en in Zuid-Amerika.
Maar ook dichterbij huis hebben bomen het moeilijk. In Europa wordt 58 procent van de inheemse Europese bomen in het wild met uitsterven bedreigd. De lijsterbes is bijvoorbeeld één van de meest bedreigde Europese boomsoorten. Maar in Brazilië, het land dat enkele van de meest biodiverse bossen ter wereld heeft, gaat het met bomen het slechtst. Het land beschikt over het hoogste aantal boomsoorten (maar liefst 8.847) maar beschikt tevens over de meest bedreigde boomsoorten (1.788).
Wake-up call
Dat er zoveel bomen dreigen te verdwijnen, is bijzonder verontrustend. Het uitsterven van een enkele boomsoort kan al een domino-effect veroorzaken, waardoor het verlies van vele andere soorten wordt versneld. Het rapport biedt echter ook een sprankeltje hoop. Door te identificeren welke bomen gevaar lopen en ervoor te zorgen dat deze doeltreffend worden beschermd, kunnen we het uitsterven van bomen voorkomen en bedreigde soorten herstellen. “Dit rapport is een wake-up call voor iedereen over de hele wereld dat bomen hulp nodig hebben,” zegt Paul Smith, secretaris-generaal van de BGCI (Botanic Gardens Conservation International). “Elke boomsoort is belangrijk voor miljoenen andere soorten – inclusief mensen – die er afhankelijk van zijn. Voor het eerst kunnen we dankzij de informatie uit het rapport precies bepalen welke boomsoorten onze hulp nodig hebben zodat beleidsmakers en andere bevoegden de middelen en expertise kunnen inzetten die nodig zijn om toekomstige uitstervingen te voorkomen.”
(1) Vergroot de hoeveelheid beschermde gebieden voor bedreigde bomen die momenteel niet goed vertegenwoordigd zijn in al bestaande beschermde regio’s;
(2) Zorg ervoor dat alle wereldwijd bedreigde boomsoorten worden behouden in botanische tuinen of in zaadbanken;
(3) Er moet meer geld vanuit de overheid en bedrijven vrijkomen om bedreigde boomsoorten te redden;
(4) Zorg voor gerichte aanplant van bedreigde en inheemse soorten;
(5) Vergroot de wereldwijde samenwerking om het uitsterven van bomen aan te pakken.
“Bomen zijn van vitaal belang voor onze toekomst,” benadrukt Sara Oldfield, co-voorzitter van de Global Tree Specialist Group. “En voor een gezonde wereld hebben we een diversiteit aan boomsoorten nodig. Elke boomsoort heeft een unieke ecologische rol. En nu 30 procent van ’s werelds boomsoorten met uitsterven wordt bedreigd, moeten we de natuurbescherming dringend opschalen.”
Bomen lijken misschien zo wijdverspreid. Maar de studie toont aan dat we ons daar waarschijnlijk erg op verkijken. “Het is eigenlijk heel verrassend dat er zo weinig bekend was over de status van bomen,” zegt Jean-Christophe Vie, directeur-generaal van Fondation Franklinia. “Het is schokkend om te horen dat er nog zoveel ontbossing plaatsvindt en veel bomen op het randje van de afgrond bungelen. Door herbebossing is er gelukkig een enorme kans om dit akelige toekomstbeeld te veranderen. En door de manier waarop we met bomen omgaan te veranderen, kunnen we ook specifiek bedreigde soorten redden.”
