Eén van de oudste exoplaneten ooit ontdekt

De exoplaneet cirkelt – samen met twee andere planeten – rond een grofweg 10 miljard jaar oude ster.

Wetenschappers hebben rond een oranje dwergster een paar stokoude planeten gevonden. Het gaat om drie planeten, waarvan één een hete, rotsachtige superaarde is die de naam TOI-561b heeft gekregen. “TOI-561b is één van de oudste rotsachtige planeten ooit ontdekt,” aldus onderzoeker Lauren Weiss.

Oud
De onderzoekers schatten dat het gehele TOI-561-systeem zo’n 10 miljard jaar oud is. Hiermee is het systeem één van de oudste bekende systemen. De vondst van de stokoude, rotsachtige superaarde is dan ook erg bijzonder. Want het betekent dat rotsachtige planeten – zoals onze aarde – een lang leven beschoren zijn. Bovendien zagen de eerste rotsachtige planeten dus ook al lang geleden het levenslicht. “Het bestaan van deze exoplaneet toont aan dat het universum al bijna sinds haar geboorte rotsachtige planeten voortbrengt,” concludeert Weiss.

Wat is een superaarde?
Een superaarde is een rotsachtige planeet met een massa groter dan die van de aarde maar kleiner dan die van de planeten Uranus of Neptunus. Ook hebben ze een vast oppervlak. De eerste superaarde werd in 2005 ontdekt. Ondertussen zijn er vijf superaardes gevonden – waaronder de veelbelovende K2-18b – die eventueel leefbaar zouden kunnen zijn. Ze bevinden zich in de buurt van hun moederster in de zogenoemde leefbare zone.

In de studie slaagden de onderzoekers er tevens in om enkele interessante eigenschappen van TOI-561b te openbaren. Zo blijkt dat de planeet zo’n 50 procent groter is dan onze aarde. Daarnaast heeft TOI-561b minder dan een halve dag nodig om een rondje rond zijn moederster te voltooien. En dat is extreem kort. “Voor elke dag dat jij op aarde bent, draait deze planeet twee keer rond zijn ster,” verduidelijkt onderzoeker Stephen Kane.

Hitte
TOI-561b draait dus in een zeer nauwe baan rond zijn ster. En dat betekent dat de temperaturen op de planeet behoorlijk hoog kunnen oplopen. De geschatte gemiddelde oppervlaktetemperatuur is zelfs meer dan 1700 graden Celsius.

Dichtheid
Hoewel TOI-561b een massa heeft die bijna drie keer zo groot is als die van onze aarde, berekende het team dat de dichtheid gelijk is aan die van onze planeet. En dat is best merkwaardig. “Dit is verrassend, omdat je zou verwachten (met het oog op de grotere massa, red.) dat de dichtheid hoger zou zijn,” zegt Kane. “Dat komt overeen met het idee dat de planeet stokoud is.” Want hoe ouder een planeet is, hoe lager de dichtheid zou moeten zijn. “Dat komt omdat er lang geleden nog niet zoveel zware elementen beschikbaar waren waar vervolgens planeten uit voortkwamen,” legt Kane uit. Zware elementen worden gevormd door fusies in sterren naarmate ze ouder worden. Uiteindelijk exploderen sterren, waardoor deze elementen door het universum worden geslingerd. Uit dit stof worden vervolgens weer nieuwe sterren en planeten geboren.

Leefbaar
Helaas vermoeden de onderzoekers dat TOI-561b niet leefbaar is. Het zou er namelijk veel te warm zijn om leven zoals wij dat kennen, te kunnen huisvesten. Dat betekent echter niet dat de planeet altijd al onleefbaar is geweest. Misschien dat het in een ver verleden wel tot de mogelijkheden heeft behoord. Astronomen proberen dan ook voortdurend de relatie tussen de massa en de straal van planeten die ze vinden, te begrijpen. Deze informatie verschaft namelijk meer inzicht in de inwendige structuur van planeten die met de huidige technologie te ver weg zijn om een bezoekje te brengen. “Informatie over het inwendige van een planeet geeft ons een idee of het oppervlak bewoonbaar is voor leven,” legt Kane uit. “Hoewel het onwaarschijnlijk is dat TOI-561b vandaag de dag wordt bewoond, kan het wel als voorbode worden gezien. Mogelijk wacht er nog een groot aantal rotsachtige werelden rond de oudste sterren in het heelal op ontdekking.”

De stokoude planeet werd overigens ontdekt met behulp van planetenjager Transiting Exoplanet Survey Satellite (TESS). TESS werd in april 2018 gelanceerd en opende in juli van datzelfde jaar de jacht op nabije planeten. Sindsdien heeft de telescoop al heel wat exoplaneten ontdekt. Afgelopen april ontdekte de planetenjager haar eerste aardachtige planeet en spoorde ook al haar eerste exokometen op. En er volgen ongetwijfeld nog veel meer ontdekkingen. In een paar jaar tijd zal TESS zeker 500.000 nabije sterren bestuderen en rond vele ervan aardes en superaardes gaan detecteren. Ook zal TESS naar verwachting honderdduizenden dubbelsterren observeren, waardoor er nog veel meer planeten die rond dit soort binaire systemen cirkelen wachten om ontdekt te worden.

Meer weten…

…over ruimtetelescoop TESS? Lees hier meer over deze veelbelovende planetenjager en haar jacht op nog onontdekte werelden!

Bronmateriaal

"‘Super Earth’ discovered near one of our galaxy’s oldest stars" - UC Riverside

Afbeelding bovenaan dit artikel: W. M. Keck Observatory/Adam Makarenko

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd