In zeker één hersengebied gaan kort na de geboorte veel meer zenuwcellen dood.
Het kan erop wijzen dat de keizersnede – die steeds vaker onder mensen wordt toegepast – acute effecten heeft op de ontwikkeling van het brein. En die effecten kunnen weer leiden tot langdurige veranderingen in het brein en gedrag. Dat schrijven onderzoekers in het blad PNAS.
Muizen
De onderzoekers baseren hun conclusies op experimenten onder muizen. Hierbij vergeleken ze muisjes die met een keizersnede ter wereld waren gekomen met muisjes die – na een even lange zwangerschapsduur – op natuurlijke wijze ter wereld waren gekomen. Ze ontdekten dat in het eerste uur na de geboorte van muizen die op natuurlijke wijze ter wereld waren gekomen sprake was van een afname van celsterfte in het brein. Diezelfde afname werd echter niet waargenomen bij muizen die middels een keizersnede geboren werden. Het grootste verschil zagen de onderzoekers in de hypothalamus: het hersengebied dat onder meer stressreacties reguleert.
Het afsterven van zenuwcellen in het brein is een natuurlijk proces dat het mogelijk maakt om de netwerken in het zich ontwikkelende brein als het ware opnieuw vorm te geven. Bij muizen speelt dit proces in de eerste weken na de geboorte.
De grotere celsterfte onder muisjes die met een keizersnede geboren waren, bleek nauw samen te hangen met een afname in het aantal neuronen in zeker één hersengebied. Ook bleek deze celsterfte geassocieerd te kunnen worden met afwijkend gedrag tijdens een testje waarbij de muizen van hun moeder gescheiden werden.
BMI
De wijze waarop de muizen ter wereld komen, bleek verder geen invloed te hebben op andere maatstaven van ontwikkeling, zoals de totale omvang van het brein of de dag waarop de jonge muisjes hun ogen voor het eerst openden. Wel zagen de onderzoekers dat de muizen die met een keizersnede waren geboren wat sneller aankwamen. Dat is in lijn met onderzoeken onder mensen die uitwijzen dat mensen die met een keizersnede ter wereld komen doorgaans een hoger BMI hebben.
Mensen
Hoewel er de nodige overeenkomsten zijn tussen muizen en mensen is met het onderzoek natuurlijk nog niet bewezen dat ook mensenbaby’s na een keizersnede meer celsterfte in het brein doormaken. Eerdere studies hebben wel gesuggereerd dat keizersnedes van invloed zijn op het gedrag van kinderen en dat suggereert weer dat keizersnedes ook een effect hebben op het brein. Maar het is lastig om dat met zekerheid vast te stellen, omdat keizersnedes onder mensen vaak worden toegepast als er sprake is van medische complicaties, hetzij bij moeder of kind, en vaak ook enige tijd voor of na de uitgerekende datum plaatsvinden. Dat maakt het lastig om onderscheid te maken tussen effecten van de keizersnede zelf en effecten die het afwijkende moment van geboorte of de complicaties hebben.
Er is dan ook wel de nodige kritiek op de wetenschappers die hun resultaten – op basis van experimenten met muizen – vrij snel doorvertalen naar mensen. “Hoewel het een interessant onderzoek is, weet ik niet zeker of het significant is en of de resultaten betrekking hebben op mensen,” stelt gynaecoloog Gino Pecoraro, verbonden aan de universiteit van Queensland en niet betrokken bij het onderzoek. “Ongeacht hoe ze ter wereld komen, lijken muizen na hun geboorte een soort geprogrammeerde celsterfte door te maken. De onderzoekers stellen dat tot wel 50% van de zenuwcellen in het brein van de muis in de eerste week na de geboorte sterft. Ze stellen dat dit fenomeen – voor zover zij weten – nog nooit is gerapporteerd (wat kan betekenen dat het niet echt bestaat) en ik ben me niet bewust van een vergelijkbaar fenomeen onder mensen, wat de vraag doet rijzen of de resultaten relevant zijn voor andere soorten (…) Er is in dit stadium niets dat erop wijst dat de resultaten die in dit onderzoek beschreven worden van toepassing zijn op de menselijke populatie.”
Het blijkt dus lastig om de effecten die een keizersnede op korte en lange termijn op de gezondheid van mensen heeft, te onderzoeken. Wat we – op basis van onderzoek – wel zeker weten, is dat keizersnedes ondertussen steeds vaker worden uitgevoerd. Vorige week verscheen in The Lancet nog een studie die aantoonde dat er wereldwijd twee keer zoveel keizersnedes worden toegepast als in het jaar 2000. Inmiddels bevalt wereldwijd zo’n 21% van de vrouwen middels een keizersnede. Zoomen we in op landsniveau dan zien we dat de verschillen groot zijn. Zo bevalt in de Dominicaanse Republiek zo’n 58,1 procent van de vrouwen middels een keizersnede. Andere landen waar veel keizersnedes plaatsvinden, zijn Brazilië (55,5%), Egypte (55,5%) en Turkije (53,1%). In arme landen ligt het percentage keizersnedes weer heel laag. De cijfers suggereren dat de keizersnede momenteel met name in rijkere landen vaker wordt toegepast dan nodig is: naar schatting zou namelijk 10 tot 15% van de zwangeren te maken krijgen met complicaties die een keizersnede vereisen. Tegelijkertijd zou de keizersnede in arme landen voor alle vrouwen beschikbaar moeten komen als levensreddende ingreep en manier om de sterfte onder kinderen en vrouwen terug te dringen.
