De komst van invasieve soorten, houtkap en verstedelijking zijn de belangrijkste oorzaken.
In Europa komen momenteel zo’n 454 verschillende boomsoorten voor. Maar hun lot is verre van zeker. In een nieuwe studie zijn onderzoekers er namelijk achtergekomen dat veel van deze bomen met uitsterven worden bedreigd. “Dit rapport laat zien hoe nijpend de situatie is voor veel vergeten en ondergewaardeerde boomsoorten die de ruggengraat vormen van Europa’s ecosystemen,” aldus Lux Bas, directeur van de Europese International Union for Conservation of Nature and Natural Resources (IUCN).
Bedreigd
In de studie namen de onderzoekers de staat van alle 454 inheemse boomsoorten onder de loep. En het team ontdekte dat 42 procent met uitsterven wordt bedreigd. Sommige van deze bomen groeien echter ook op andere plekken in de wereld. Maar 265 van de 454 boomsoorten zijn zogezegd endemisch. Dit betekent dat deze bomen nergens anders op aarde voorkomen. Van deze 265 boomsoorten blijkt dat 58 procent met uitsterven bedreigd wordt en 15 procent zelfs ernstig bedreigd is, wat inhoudt dat deze op het randje van de afgrond bungelen. “Het is alarmerend,” zegt onderzoeker Craig Hilton-Taylor. “Bomen zijn essentieel voor het leven op aarde en een bron van voedsel en beschutting voor talloze diersoorten.”
De onderzoekers bogen zich ook over andere over het hoofd geziene soorten die door menselijk toedoen worden bedreigd. Het team analyseerde bijvoorbeeld de hoeveelheid weekdieren en bryophyta. Deze soorten krijgen zelden prioriteit bij de planning en beleid van natuurbehoud, maar vervullen een belangrijke rol in het ecosysteem en dragen zo bij aan het voedsel dat wij eten en de lucht die we inademen. Weekdieren spelen bijvoorbeeld een sleutelrol in de bodemregeneratie en de recycling van voedingsstoffen in natuurlijke ecosystemen, waardoor zij uitstekende indicatoren zijn voor gezondheid van de bodem. Bovendien staan zij op het menu van vogels, zoogdieren en ongewervelden en smullen zelfs mensen in landen als Frankrijk en Italië er soms van. Uit het rapport blijkt dat van de Europese landweekdieren – die zo’n 2469 soorten omvat – meer dan 22 procent met uitsterven wordt bedreigd. Een flink aantal als je je bedenkt dat 92 procent van deze weekdieren alleen in Europa voorkomt. “Zodra deze soorten in Europa weg zijn, zijn ze voor altijd verdwenen,” aldus onderzoeker Eike Neubert.
Oorzaken
Invasieve soorten vormen de grootste bedreiging voor de Europese bomen. Zo veroorzaken ze plagen en ziekten. De iconische witte paardenkastanje werd bijvoorbeeld geveld door de komst van de paardenkastanjemineermot. Deze rups kwam oorspronkelijk alleen in afgelegen, bergachtige gebieden in de Balkan voor maar wist vervolgens ook de rest van Europa te veroveren. Het beestje leeft uitsluitend van de witte paardenkastanje en beschadigt zo de bladeren van de boom. Bovendien worden er soms ook invasieve bomen door mensen geplant, die vervolgens concurreren met inheemse boompjes. Maar ook houtkap en verstedelijking zijn als boosdoeners aan te wijzen. Boomsoorten uit het geslacht Sorbus zijn bijzonder hard getroffen, waarbij driekwart van de 170 sorbus-soorten in Europa nu als bedreigd wordt bestempeld.
De onderzoekers roepen op tot actie. “Van de EU tot regionale autoriteiten en natuurbeschermingsorganisaties; we moeten allemaal samenwerken om de overleving van soorten te verzekeren,” zegt Hilton-Taylor. “Het belangrijkste is misschien wel dat maatregelen voor het behoud van deze bedreigde soorten – en vele andere over het hoofd geziene soorten (zie kader) – moeten worden geïntegreerd in het reguliere beleid voor natuurbescherming en landbeheer.” Niet alleen in Europa staat de toekomst van bomen trouwens op het spel. Ook de bekende Joshua Tree – de favoriete boom van Bono, de leadzanger van U2 – bevindt zich in het nauw. De boomsoort is al minstens 2,5 miljoen jaar oud, maar blijkt zich niet staande te kunnen houden in de huidige opwarming.
