Evita (Eva Perón): koningin van de armen of dictatorvriend?

evita

Volgens historici was ze de machtigste vrouw die Zuid-Amerika ooit gekend heeft. Met haar charisma pakte ze een groot deel van het Argentijnse volk in. Maar is ze wel zo’n held als de films en musicals over haar leven doen vermoeden? De gepassioneerde vrouw vergemakkelijkte het leven van de armen, maar maakte immers ook ruim baan voor dictator Juan Perón. Wie was zij echt?

Juan Perón – de man van Eva – bood na de Tweede Wereldoorlog onderdak aan diverse Nazi-kopstukken.

Het is 7 mei 1919. In het kleine dorpje Los Toldos komt een meisje ter wereld. Haar ouders noemen haar María Eva. Het is het vijfde kindje in een instabiel gezin. Vader Juan Duarte verlaat zijn vriendin en kinderen als María Eva amper een jaar oud is. Met moeite kan moeder Juana Ibarguren het hoofd boven water houden. Het is in deze tijd dat Eva middels haar dromen over rijkdom en aandacht de armoede probeert te ontstijgen. Als ze ouder wordt, krijgt ze steeds duidelijker voor ogen wat ze van het leven verwacht. Ze wil actrice worden en heel veel geld verdienen en altijd in de belangstelling staan. Haar dromen komen uit, maar anno 2011 herinnert vrijwel niemand zich Eva als de beroemde actrice…


Eva Perón als actrice in de film ‘La cabalgata del circo’ uit 1945.

Eva tijdens haar communie.
Rijzende ster
Als Eva oud genoeg is om op eigen benen te staan, vertrekt ze naar Buenos Aires. Ze hoopt er naam te maken als actrice. Dat valt niet mee, maar langzaam maar zeker weet ze steeds meer rollen op haar naam te krijgen. Haar ster is rijzende.

Juan Perón
De Tweede Wereldoorlog is in volle gang als Eva in contact komt met een belangrijke militair: Juan Péron. Hij is een geliefd man die zijn soldaten goed behandelt. Hij geeft ze regelmatig loonsverhogingen en voert het ziekteverlof in: een beleid dat hem steeds populairder maakt. De overheid ziet het met argusogen aan en eind 1945 wordt Perón gearresteerd, omdat hij de regering zou tegenwerken. De arbeiders demonstreren om de geliefde militair weer vrij te krijgen. Diverse legendes en de overbekende musical willen ons doen geloven dat Eva die demonstraties organiseerde. Dat is echter onjuist. Eva hield zich uit angst een tijdje afzijdig. Al snel blijkt de overheid te bezwijken voor de demonstraties van de arbeiders: Perón komt vrij. Kort daarna trouwt hij zijn Eva.

Juan en Eva Perón in 1945.
Politiek
Vanaf dat moment moet het leven van Eva – die door de Argentijnen liefkozend Evita (Evaatje) wordt genoemd – radicaal zijn veranderd. Haar films werden uit de bioscopen gehaald. Ze was nu een politiek figuur en daar hoorde een leven op het witte doek niet bij. Maar de invloed die ze als actrice had, kon men haar niet afnemen. Ze had de charme en het gezag om een grote rol te spelen in het politieke leven van haar man en die kans greep ze met beide handen aan. Toen Perón in 1946 deelnam aan de presidentsverkiezingen, was Eva één van de felste campagneleiders. En dat was best even wennen voor de Argentijnen. Het was niet gebruikelijk dat vrouwen zich op het politieke strijdtoneel begaven.

Verkiezingen
De arbeiders leken Eva’s vrijmoedigheid direct te vergeven. Net als haar man werd ze al snel een voorbeeld. Ze benadrukte tijdens de campagne voortdurend dat ze – ondanks al haar geld en faam – uit een arbeidersgezin kwam en precies wist wat er speelde. Het leverde haar man vele stemmen én de overwinning op. Eén ding stond vast: Argentinië kreeg er een vernieuwende president en een bijzondere First Lady voor terug.

Oprecht of niet?

De bedoelingen van Eva en Juan waren waarschijnlijk heel oprecht. Ze waren echt begaan met de arbeiders en gunden ze een beter leven. Eva speelde daarbij een grote rol. Ze richtte onder meer een organisatie op die armen voorzag van kleding, kookgerei, een opleiding, medische zorg en een woning. Een groot deel van haar tijd ging op aan haar inzet voor de organisatie en de armen.

Propaganda
Ook na de verkiezingen blijft Eva politiek actief. Ze krijgt geen officiële functie, maar ze houdt de contacten met de arbeiders namens Perón bij. Ze wordt zijn spreekbuis, zijn rechterhand oftewel ‘zijn schaduw’ zoals ze het zelf noemt. Het geeft haar onnoemelijk veel macht. En die macht breidt zich langzaam maar zeker uit. Zo vertegenwoordigt ze Perón tijdens bijeenkomsten van de vakbonden en houdt ze zelfs toespraken namens haar man. Op deze manier controleert ze niet alleen de verhalen die Perón te horen krijgt over het volk. Ze controleert ook de verhalen die het volk over Perón te horen krijgt. De overheidspropaganda is bij haar in goede handen. Mede dankzij het charisma en de propaganda van Eva kon Perón zijn ambtstermijn verlengen.

Stemrecht
Vaststaat dat Juan Perón (in nauwe samenwerking met Eva) veel voor Argentinië heeft betekend. Hij gaf de arbeiders rechten, kwam op voor de armen en gaf de vrouw stemrecht. Hij noemde zijn ideologie ‘Peronisme’. In werkelijkheid was het niet zozeer een nieuwe ideologie als wel een mengsel van diverse overtuigingen. Er zat wat van het fascisme in. Maar ook iets religieus en socialistisch.

Nazi
Hoewel Perón vooruitgang boekte, was de politieke atmosfeer in Argentinië nog steeds grimmig. De oppositie was levendig en tegenstanders van Perón lieten regelmatig van zich horen. Om zich van de macht en een volgend ambtstermijn te verzekeren, ging Perón vrij ver. Vanaf 1950 werden de media gecensureerd. Tegenstanders van Perón werden uit de spotlights gehouden en letterlijk doodgezwegen. En als dat niet hielp, was geweld ook een optie. Maar Perón groeide ook met geheel andere activiteiten uit tot een controversieel persoon. Zo bood hij na de Tweede Wereldoorlog onderdak aan diverse Nazi-kopstukken.

Eva Perón tijdens een manifestatie.

Adoratie
Of Eva die zijde van haar mans regering ooit echt heeft gezien, is onduidelijk. Ze bleef haar man steunen en adoreerde hem zelfs. In haar autobiografie vergelijkt ze zichzelf met een musje en haar man met een machtige roofvogel. Ze schrijft: “Perón heeft zich tot mij verlaagd en me geleerd hoe het is om op een andere manier te vliegen. (…) Daarom behoort mijn leven, noch mijn hart of iets wat van mij is aan mij toe. Alles wat ik heb, alles wat ik denk en alles wat ik voel, behoort toe aan Perón.” Van Eva is bekend dat ze haar macht indien nodig ook aanwendde om mensen uit regeringskringen te zetten. Ze verfoeide de rijkelui die dankzij hun geld en status een plekje in de regering veroverden en greep elke gelegenheid aan om deze mensen buiten spel te zetten. Dat waren acties die haar man ongetwijfeld ook goed uitkwam.

Eva stemt vanuit haar ziekbed.
Overlijden
Met haar toewijding weet ze Perón kort voordat ze zelf haar laatste adem uitblaast nog aan een tweede ambtstermijn te helpen. Tijdens de inauguratieparade is Eva er nog bij, maar ze is dan reeds sterk verzwakt door haar ziekte: baarmoederhalskanker. Een maand later sterft ze. Op dat moment is ze populairder dan ooit. Meer dan één miljoen mensen bewijzen haar de laatste eer en treuren om hun Evita.


De begrafenis van Eva Perón (1952).

Ballingschap
Dat Perón het eigenlijk al die tijd van het charisma van zijn vrouw moet hebben, blijkt daarna. Zijn economisch beleid komt in zwaar weer terecht en hij komt steeds vaker onder vuur te liggen. Hij probeert een groot deel van de liefdadigheidswerk van zijn vrouw over de nemen om weer in de gratie bij het volk te komen. Maar hij blijkt haar niet te kunnen vervangen. Zijn macht brokkelt langzaam af. De media beginnen hun stem weer te laten horen en de roddelpagina’s brengen het verhaal van een presidentiële affaire: Perón zou zich vergrepen hebben aan een veertienjarig meisje. Hij heeft het nooit ontkend en het is twijfelachtig of dat überhaupt nog geholpen zou hebben: de situatie in Argentinië escaleerde rap. Een coup kostte aan velen het leven en Perón weet het vege lijf maar net te redden. Hij roept zijn aanhang op om met geweld wraak te nemen op zijn tegenstanders: vooral mensen uit de midden- en hogere klasse. Het mag niet baten: in 1955 gaat Perón in ballingschap.

Eva
1973
Bijna twintig jaar later weet Perón de verkiezingen weer te winnen. Voor de derde keer wordt hij president. Zijn vrouw Isabel Perón doet dienst als vice-president. Lang duurt het niet. In 1974 sterft Perón. Isabel volgt hem op, maar wordt kort daarna afgezet om plaats te maken voor Jorge Rafael Videla.

Nog steeds heeft het gedachtegoed dat Juan en Eva samen ontwikkelden een plekje in Argentinië. En de bijzondere first lady is eveneens nog op diverse plaatsen in Argentinië terug te vinden: op munten, in kunstwerken en belangrijker nog: in de gedachten van veel oudere en jonge Argentijnen. Volgens antropoloog Julie M. Taylor heeft dat drie redenen. “In de bestudeerde beelden komen voortdurend drie elementen samen: vrouwelijkheid, mystieke op spirituele kracht en revolutionair leiderschap. Daar zit een thema onder. Identificering met één van deze elementen zorgt ervoor dat iemand zich aan de randen van de gevestigde samenleving en de grenzen van de institutionele autoriteiten. Eenieder die zich met deze drie beelden kan identificeren, claimt dominantie op basis van krachten die vanuit de visie van de samenleving geen bestaansrecht hebben. Alleen een vrouw kan die drie elementen van macht belichamen.” Dat Eva op het hoogtepunt van haar populariteit overleed, draagt tot op de dag van vandaag bij aan het beeld dat mensen van haar hebben. Legendes, musicals en films hebben haar doen uitgroeien tot een heilige. Maar is dat terecht? Het lijkt erop dat Eva zichzelf toen niet en nog steeds niet in een hokje laat drukken. “Ze was geen heilige, verre van dat zelfs,” concludeert onderzoeker Tomás Eloy Martínez. “Maar ze was ook geen schurk.”


Madonna – Don’t Cry For Me Argentina (1996).

Dit is het vierde deel uit de serie Beroemd en omstreden. Eerder verschenen in deze reeks ook al artikelen over Nostradamus, Mata Hari en Leonardo Da Vinci.

Bronmateriaal

Boek: Eva Peron: First Lady of the People. Door Kremena Spengler
Boek: Caudillos: dictators in Spanish America. Door Hugh M. Hamill
"Eva Perón" - Wikipedia.org

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd