Anesthesist Juan Maeso infecteerde minstens 275 patienten met hepatitis C. In 2007 werd hij veroordeeld, met dank aan evolutionaire technieken.
In 2007 werd Juan Maeso veroordeeld tot een celstraf van 1933 jaar (maar hij zal waarschijnlijk slechts 20 jaar moeten uitzitten). Hij werkte als anesthesist in het Spaanse Valencia. Voordat hij zijn patiënten morfine toediende, injecteerde hij zichzelf met dezelfde naald. Tenminste 275 patiënten kregen op deze manier hepatitis C. Daarnaast stierven nog eens vier patiënten ten gevolge van de ziekte. Maeso hield vol dat hij onschuldig was en stelde dat patiënten hem geïnfecteerd hadden met hepatitis C. Uiteindelijk werd de anesthesist als schuldige aangewezen, met dank aan de evolutie.
Virussen
Hepatitis C is een virus, net als bijvoorbeeld HIV en influenza. Virussen muteren enorm snel, vandaar dat men elk jaar een nieuw vaccin tegen griep moet ontwikkelen. Door de DNA-code van virussen in kaart te brengen, kan men kleine verschillen tussen virussen afkomstig van verscheidene patiënten vergelijken. Aan de hand van deze verschillen kunnen wetenschappers een stamboom opstellen die de evolutionaire geschiedenis van de virussen weergeeft. Zo’n stamboom staat bekend als een fylogenetische boom.
Fylogenetische boom
Fernando González-Candelas en zijn collega’s van de Universiteit van Valencia gebruikten bijna 4200 virale DNA-sequenties om het pad van de hepatitis C-infectie te ontrafelen. Zij vergeleken virussen van 321 patiënten van Maeso en 42 controle-stalen met het virus van Maeso zelf. De uiteindelijke fylogenetische boom was uitgeprint maar liefst 11 meter lang en bevestigde dat de patiënten geïnfecteerd waren door Maeso. Daarnaast konden de wetenschappers aan de hand van de mutatiesnelheid van hepatitis C berekenen wanneer de infecties plaatsvonden. De meerderheid van de infecties gebeurden toen de patiënten in het ziekenhuis van Maeso aanwezig waren.
Naast deze rechtszaak zijn er nog andere gevallen bekend waarbij deze evolutionaire technieken gebruikt werden om een mysterie op te lossen. Zo slaagden Matthias Hanczaruk (Bundeswehr Institute of Microbiology, München) en collega’s erin de oorsprong te ontdekken van een met antrax besmette heroïne-levering die sinds 2009 verschillende doden veroorzaakte. En in mei 2004 werden vijf Bulgaarse verpleegsters en een Palestijnse dokter (samen bekend als de ‘Benghazi Six’) veroordeeld tot de doodstraf. Zij zouden 426 kinderen besmet hebben met HIV in een Libisch ziekenhuis. Een fylogenetische studie van dit virus (gepubliceerd in Nature voor de rechtszaak in 2006) zaaide twijfel over de betrokkenheid van de zes ziekenhuismedewerkers. De doodstraf werd teruggebracht naar levenslang en in 2007 keerden de verpleegsters zelfs terug naar Bulgarije waar ze amnestie kregen van de president. Evolutie kan dus een belangrijke rol spelen op plaatsen waar men het niet meteen verwacht.
Jente Ottenburghs (1988) heeft sinds zijn Master Evolutie en Gedragsbiologie aan de Universiteit van Antwerpen een brede interesse voor evolutionaire biologie. Sinds mei 2012 werkt hij als PhD-student bij de Resource Ecology Group aan de Universiteit van Wageningen. Meer informatie over zijn onderzoek vindt u hier. En neem ook eens een kijkje op zijn blog waarop – hoe kan het ook anders – de evolutie eveneens centraal staat.
