Door klimaatverandering wordt het weer onvoorspelbaar. Alleen de afgelopen tien jaar zijn in Nederland veel dingen veranderd: bloedhete, droge zomers en koude winters. Van planten wordt verwacht dat ze zich daar wel op aan kunnen passen. Maar onderzoekers van de Radboud Universiteit Nijmegen zien het somber in.
“Op grillige patronen werkt de evolutie niet,” zo schrijven onderzoekers Eelke Jongejans en Hans de Kroon. “Als het nu zo was dat het voorjaar elk jaar een dag eerder begon, zouden planten die vroeger ontkiemen een voordeel hebben: meer tijd om te groeien en zaad te schieten. Maar zo eenvoudig is het niet. We weten dat het hier warmer en natter wordt, maar dat zijn gemiddelden. Daar heeft een plant niks aan, die heeft van dag tot dag en van seizoen tot seizoen met het weer te maken. En dat is toenemend onvoorspelbaar.”
Demografisch model
De onderzoekers gebruikten een demografisch model om te achterhalen wat alle veranderingen met de planten doen. Ze namen de levenscyclus van de plant: geboren worden, voortplanten, sterven en lieten er veranderingen op los. “Er zijn twee dominante theorieën over hoe plantenpopulaties omgaan met goede en slechte jaren. De ene is dat planten een soort keus maken afhankelijk van de omstandigheden. Een jaar waarin de omstandigheden slecht zijn om zaad te produceren zou dan goed uitpakken voor de overleving, terwijl een goed jaar voor zaad misschien ten koste gaat van overleven. Dat blijkt niet op te gaan als je op populatieniveau kijkt.”
Niet stabiel
De andere theorie is dat planten in staat zijn om hun cruciale levensfuncties in onstabiele omstandigheden te stabiliseren en zo te overleven. “Die veronderstelling is gebaseerd op wiskundige modellen,” vertelt Jongejans. “Als je ieder jaar rond je gemiddelde zit in voortplantingssucces, levert dat een grotere populatie op dan wanneer je extremen in de plus en de min vermenigvuldigt. Maar nooit is getest of planten die stabiliteit wel kunnen bewerkstelligen. Wij hebben dat uitgezocht en we vinden er geen bewijs voor.”
Volgens De Kroon is het uitgevoerde onderzoek uniek in zijn soort en ook zeer betrouwbaar. “Experimenteel ecologisch onderzoek naar hele populaties over langere tijd is moeilijk uitvoerbaar. Onze benadering om grote hoeveelheden historische gegevens te combineren met demografische technieken is nieuw en leidt tot andere inzichten dan studies van individuele planten of kleine populaties: evolutie werkt niet als de omstandigheden grillig zijn.”
