Wist je dat een dag op aarde steeds langer duurt? En dat maan Charon van Pluto een mega-Grand Canyon heeft van 1600 kilometer lang? 19 fascinerende weetjes over ons eigen zonnestelsel.
#1 Een dag op Venus duurt langer dan een jaar op Venus
Onlangs is bekend geworden dat een dag op Venus 243 aardse dagen lang is. Een jaar op Venus duurt 224,6 aardse dagen. Daarnaast varieert de rotatiesnelheid van Venus. De afwijking bedraagt ongeveer twintig minuten. Mogelijk is de variërende rotatiesnelheid te wijten aan de dikke atmosfeer. Terwijl de atmosfeer rond de planeet ‘klotst’, gaat deze een wisselwerking aan met de vaste grond, waardoor de planeet wisselend sneller en langzamer ronddraait. Dit gebeurt trouwens ook op aarde, maar dit leidt slechts tot een variatie van een luttele milliseconde per dag. Het effect is dus vele malen groter op Venus. En dat is ook niet zo gek, aangezien de luchtdruk op Venus negentig keer hoger is dan op aarde.
#2 Haaien zijn ouder dan de ringen van Saturnus
Haaien zwemmen zo’n 400 miljoen jaar in de oceanen op aarde, terwijl de ringen van Saturnus slechts vijftien tot 150 miljoen jaar oud zijn. De ringen rondom Saturnus zijn waarschijnlijk ontstaan toen een grote maan vernietigd is. Daarom bestaan de ringen van Saturnus uit ontelbaar veel kleine gas- en stofdeeltjes. De ringen zijn overigens ook niet zo ‘zwaar’ als we denken. Alle gas- en stofdeeltjes bij elkaar vormen veertig procent van de massa van het kleine maantje Mimas van Saturnus. Deze maan heeft een diameter van 397 kilometer.
#3 Het grootste schaalmodel van ons zonnestelsel vind je in Zweden
Het zonnestelsel is veel leger dan je denkt. Bezoek de Pixelspace van Josh Worth maar eens. In dit digitale schaalmodel is de maan van de aarde precies één pixel groot. Vervolgens kun je horizontaal scrollen om te zien hoe groot de afstanden zijn tussen de verschillende planeten. Of reis naar Zweden, waar je ‘s werelds grootste schaalmodel van het zonnestelsel kunt zien. De schaal is 1 op 20 miljoen. De zon is het grootste object en dat is de Avicii Arena in Stockholm: met een diameter van 110 meter het grootste bolvormige gebouw ter wereld.
#4 Alle planeten passen precies tussen de aarde en de maan
Wist je dat alle planeten in ons zonnestelsel precies tussen de aarde en de maan passen? De gemiddelde afstand van de aarde naar de maan is ongeveer 385.000 kilometer. Jupiter heeft een diameter van 139.820 kilometer, Saturnus 120.000 kilometer, Uranus 50.700 kilometer, Neptunus 49.200 kilometer, Venus 12.104 kilometer, Mars 6.779 kilometer en tenslotte Mercurius 4.880 kilometer. Bij elkaar is dat iets meer dan 383.000 kilometer. Je houdt dus nog een klein beetje ruimte over, maar het past net. Benieuwd hoe dat eruit zou zien vanaf het aardoppervlak? Nogal indrukwekkend! Bekijk de video hieronder maar eens.
#5 Venus en Uranus draaien als enige planeten met de klok mee
Venus en Uranus draaien met de klok mee om hun as, in plaats van tegen de klok in, zoals alle andere planeten. Stel, je zou op Venus naar een zonsopgang kijken – wat overigens onmogelijk is door het dikke wolkendek – dan gaat de zon in het westen op. Wetenschappers denken dat Venus en Uranus tijdens het ontstaan van het zonnestelsel door een groot object of meerdere kleine objecten zijn geraakt, waardoor de planeten de andere kant op zijn gaan draaien. Dit zou verklaren waarom de manen rondom Uranus wel gewoon tegen de klok in draaien. Een andere verklaring is dat Venus ooit tegen de klok draaide, toen later bijna tot stilstand kwam en daarna de andere kant op draaide. Daarom draait Venus vandaag de dag nog steeds heel langzaam om haar as en duurt een dag op Venus 243 aardse dagen. Als deze theorie klopt, dan komt dit waarschijnlijk doordat de zon aan de dichte atmosfeer aan de warme (dagkant) van Venus trekt en zo atmosferische getijden creëert die de rotatierichting en -snelheid beïnvloeden.
#6 Op Titan zijn er meren van methaan en ethaan
De maan Titan van Saturnus heeft meren, rivieren en zelfs regenbuien. Daarmee heeft deze maan wel iets weg van de aarde… toch? Niet helemaal. In plaats van water regent het vloeibaar methaan en ethaan op Titan. Omdat de temperatuur op Titan laag is – de maan bevindt zich op flinke afstand van de zon – kan methaan en ethaan in principe in vloeibare vorm op het oppervlak van de maan voorkomen.
#7 Een dag op aarde duurt steeds langer
De aarde draait steeds langzamer om haar as. Toen de aarde nog geen maan had, waren de dagen op onze planeet slechts twee tot drie uur lang. 600 miljoen jaar geleden duurde een dag op aarde 21 uur, honderd miljoen jaar geleden ongeveer 23 uur en inmiddels dus 24 uur. Dit komt doordat de zwaartekracht van de maan de aarde afremt. De maan en de aarde trekken aan elkaar. En omdat de aarde sneller om de as draait (in 24 uur) dan de maan om de aarde draait (27,3 dagen) schiet dat getrek vanuit het oogpunt van de aarde gezien niet erg op. Vergelijk het met een hardloper die een flinke schildpad met zich mee probeert te trekken. De schildpad kan niet zo hard en zal de hardloper ophouden. Zo houdt ook de maan de aarde op en zorgt ervoor dat onze planeet langzamer gaat draaien. Dat gaat heel geleidelijk. Zo geleidelijk dat we daar in de praktijk niets van zullen merken. Over zo’n honderd jaar is een dag op aarde ongeveer twee milliseconden langer dan nu het geval is. Het afremmen stopt wanneer de lengte van één dag op aarde gelijk is aan één maand op de maan.
#8 Grootste maan is groter dan kleinste planeet
De grootste maan in ons zonnestelsel is Ganymedes (Jupiter). Wist je dat Ganymedes groter is dan de kleinste planeet Mercurius? Ganymedes heeft een diameter van 5.262 kilometer. Mercurius is iets kleiner met een diameter van 4.880 kilometer.
#9 De zon is 4,6 triljoen keer zwaarder dan alle mensen bij elkaar
De zon bevat 99,86% van de massa van het volledige zonnestelsel. De buitenste waterstoflagen van de zon zijn goed voor 70 procent van de totale massa van het zonnestelsel, gevolgd door helium (28 procent). Onze planeet bevat 0,0003% van de massa van het volledige zonnestelsel. De 7,7 miljard mensen op aarde vormen slechts 0,00000000005% van de totale massa van onze planeet. De Britse wetenschapper Peter Makin beweert dat de aarde 14.000 miljard keer zwaarder is dan alle mensen bij elkaar. De zon is 332.946 keer zwaarder dan de aarde, dus de zon is ruwweg 4,6 triljoen (4.661.244.000.000.000.000) keer zwaarder dan alle mensen bij elkaar.
#10 Als de zon stopt met schijnen, merken wij daar (even) niets van
Het duurt ongeveer een seconde voordat het licht van de zon je netvlies raakt. Licht reist namelijk met een snelheid van 300.000 kilometer per seconde. De afstand van de zon naar de aarde is acht lichtminuten. Stel, de zon zou nu stoppen met schijnen, dan zouden wij dat pas acht minuten later merken.
#11 Grand Canyon is een lachertje in vergelijking met deze kloof op Charon
Grand Canyon? Dat is niets vergeleken met de kloof op de maan Charon van Pluto. Het complete klovensysteem op Charon is meer dan 1600 kilometer(!) lang en op sommige plekken twee keer zo diep als de Grand Canyon op aarde. Dit litteken is duidelijk te zien vanuit de ruimte. Ruimtesonde New Horizons heeft een prachtige foto gemaakt van Charon waarop het enorme klovensysteem van de maan goed zichtbaar is.
#12 De ringen van Saturnus hebben herders
Saturnus heeft herdermanen. De bekendste herdermanen zijn Pan, Daphnis, Prometheus en Pandora. Deze herders houden met hun zwaartekracht de stofdeeltjes in de ringen van Saturnus bij elkaar. Daarnaast zorgen zij voor de scheidingen van de ringen. Ze maken namelijk hun eigen baan stofvrij.
#13 Er draait een vliegende schotel om Saturnus
Gekkigheid natuurlijk, maar de herdermaan Pan heeft wel iets weg van een vliegende schotel. Deze maan heeft deze bijzondere vorm gekregen door botsingen met andere objecten.
#14 De ringen van Saturnus verdwijnen over honderd miljoen jaar
De ringen van Saturnus zullen de komende miljoenen jaren langzaam verdwijnen. De zwaartekracht van Saturnus trekt aan de gas- en stofdeeltjes. Ieder half uur verdwijnt er een olympisch zwembad gevuld met gas- en stofdeeltjes. Dit betekent dat de ringen nog ongeveer honderd miljoen jaar te zien zijn. “We hebben geluk dat we Saturnus met ringen zien, want de ringen zijn maar tijdelijk zichtbaar”, zegt wetenschapper James O’Donoghue van NASA. Daar heeft hij een punt, want Saturnus is al ruim vier miljard jaar oud en heeft dus 98% van haar leven geen ringen gehad.
#15 De aarde heeft meer dan één maan
Onze aarde heeft op elk moment minimaal twee manen. Asteroïden komen regelmatig in de buurt van de aarde. En soms komen ze zo dichtbij dat de zwaartekracht van de aarde ze vasthoudt. Ze gaan daarop als een natuurlijke satelliet (of maan) in een baan rondom de aarde draaien. Zo cirkelt het piepkleine maantje 2020 CD3 al vanaf 2017 om de aarde. Gelukkig is de kans dat deze tijdelijke manen inslaan redelijk klein. Slechts 0,1 procent van alle meteorieten die op aarde zijn ingeslagen bevonden zich tijdelijk in een baan rondom de aarde.
BIG NEWS (thread 1/3). Earth has a new temporarily captured object/Possible mini-moon called 2020 CD3. On the night of Feb. 15, my Catalina Sky Survey teammate Teddy Pruyne and I found a 20th magnitude object. Here are the discovery images. pic.twitter.com/zLkXyGAkZl
— Kacper Wierzchoś (@WierzchosKacper) February 26, 2020
#16 Stukjes Mars zijn op aarde gevallen
Wist je dat er stukjes Mars op aarde zijn gevallen? Dankzij deze Marsmeteorieten kunnen wetenschappers veel leren over de rode planeet. Maar hoe komen die stukjes Mars eigenlijk hier terecht? Door meteorietinslagen op Mars! Als een grote meteoriet inslaat op Mars, dan worden er brokstukken de ruimte in geslingerd. Deze brokstukken vallen niet altijd terug op de planeet, maar reizen door het zonnestelsel en komen soms in botsing met andere planeten, zoals de aarde. Ieder decennium vallen er honderden maan- en Marsmeteorieten op aarde. De bekendste Marsmeteoriet is ALH84001. Deze meteoriet is in 1984 gevonden op Antarctica. De meteoriet werd wereldberoemd, omdat NASA dacht dat deze meteoriet het bewijs zou zijn voor leven buiten de aarde. Dit bleek later niet te kloppen.
#17 De Grote Rode Vlek op Jupiter is één van de oudste stormen in ons zonnestelsel
Deze storm op Jupiter is al voor het eerst gezien in 1665. Vervolgwaarnemingen in de jaren zeventig – door Voyager 1 en Voyager 2 – onthulden dat het om een orkaan-achtig wervelfenomeen (een vortex) gaat dat door een roodkleurig wolkendek aan het zicht onttrokken wordt. De afgelopen decennia kromp de Grote Rode Vlek van 25.000 kilometer naar 16.500 kilometer, maar het ziet er gelukkig niet naar uit dat de eeuwenoude storm op Jupiter gaat verdwijnen.
#18 Farfarout is het meest afgelegen bekende object in het zonnestelsel
Het Kuipergordelobject Farfarout is 400 kilometer groot en doet duizend jaar over een rondje om de zon. De gemiddelde afstand van Farfarout tot de zon is zo’n 132 AU, oftewel 132 keer de afstand van de aarde naar de zon. Dat komt neer op twintig miljard kilometer. Hiermee is het hemellichaam dus zo’n vier keer verder van de zon verwijderd dan Pluto. Daarnaast volgt Farfarout een zeer langgerekte baan. Op het verste punt is het object grofweg 175 AU van de zon verwijderd, op het dichtstbijzijnde punt bedraagt die afstand ‘slechts’ 27 AU. En dat is interessant, want het betekent dat Farfarout soms dichter bij de zon in de buurt komt dan planeet Neptunus.
#19 Het zonnestelsel racet om het centrum van de Melkweg
De planeten draaien om de zon, maar wist je dat ons zonnestelsel om het centrum van de Melkweg draait met een snelheid van 200 kilometer per seconde? We racen door de Melkweg, waarbij één rondje ongeveer 225 miljoen jaar duurt. Sommige sterren om ons heen reizen sneller of langzamer en dit betekent dat de sterrenhemel continu verandert. Ieder sterrenbeeld ziet er over miljoenen jaren weer anders uit.
Aangezien we niet iedere 225 miljoen jaar een feestje kunnen geven, besloot softwareontwikkelaar David Sneider Galactic Tick Day in het leven te roepen. Op Galactic Tick Day vieren we niet het feit dat we een volledig rondje om de Melkweg afleggen, maar dat we één centi-arcseconde verder zijn. Iedere 633,7 dagen – of 1,7361 jaar – schuift de aarde één centi-arcseconde op. Eén centi-arcseconde is één 129.600.000ste deel van een volledige reis om het centrum van de Melkweg, oftewel 0,0000077 procent. De eerste Galactic Tick Day was op 2 oktober 1608, toen de Nederlandse brillenmaker Hans Lippershey het patent van de eerste telescoop aanvroeg. Op 15 december 2021 vieren we de 238ste Galactic Tick Day.
