Of knijpen. Of schouderklopjes geven. Want technologie die je alleen kunt horen en/of kunt zien, is zó 2016.
Waarschijnlijk ben je jezelf er niet eens bewust van wat een aanraking allemaal met je doet. Want er gebeurt een hoop in je lijf als een mens je knuffelt, streelt, knijpt of kietelt. Dergelijke aanrakingen zijn dan ook niet weg te denken uit de intermenselijke communicatie. Het is dan eigenlijk ook best gek dat gadgets – waar we in toenemende mate via of met communiceren – zich tot op heden voornamelijk op de auditieve en visuele zintuigen richten. Maar dat gaat veranderen.
Haptische feedback
“De nadruk heeft inderdaad altijd op de visuele en auditieve zintuigen gelegen,” vertelt Gijs Huismans, als communicatiewetenschapper verbonden aan de Universiteit Twente. “Dat heeft deels te maken met het feit dat haptische feedback – dus feedback die je met het tastzintuig verwerkt – technisch lastiger te realiseren is.” Maar de technologie staat niet stil en dus komt ook haptische feedback nu binnen handbereik. Mondjesmaat kun je het zelfs al in consumentenelektronica terugvinden. “Apple is daar al wat verder mee, denk bijvoorbeeld aan de Apple Watch.” Het slimme horloge communiceert met aanrakingen (verschillende trillingen) en reageert zelf bovendien anders op harde dan zachte aanrakingen. En dat is echt nog maar het begin, denkt Huisman. “Ik denk dat haptische feedback in de toekomst een heel belangrijke rol gaat spelen.”
Trillende mouw
Maar zitten we daar werkelijk op te wachten? Technologie die ons aanraakt? Ja, denkt Huisman. Hij baseert zich op een uitgebreid onderzoek dat hij recent heeft afgerond en waarin hij onder meer naging hoe mensen ‘technologische aanrakingen’ ervaren. Zo ontwikkelde hij – met behulp van collega-onderzoekers – een mouw die mensen middels trillingen het gevoel geeft dat ze gestreeld worden. “In de mouw zitten vibratiemotoren zoals je die ook in je mobiele telefoon aantreft,” vertelt Huisman. “Uit eerder onderzoek is gebleken dat wanneer je twee vibratiemotoren naast elkaar plaatst en tegelijkertijd laat trillen, mensen het gevoel hebben dat het vibratiepunt zich exact tussen de twee vibratiemotoren bevindt. Als de ene vibratiemotor wat krachtiger trilt dan de andere, schuift dat vibratiepunt op. Zo kunnen we een strelende beweging nabootsen.”
Strelende avatar
Huisman en collega’s verzamelden een aantal proefpersonen en lieten ze een spel spelen met twee avatars. Eén van die avatars raakte de bovenarm van de proefpersonen kort aan – een virtuele aanraking die dankzij de trillende mouw echt gevoeld werd – terwijl hij ze een complimentje gaf. “Na afloop vroegen we de proefpersonen om de avatars te beoordelen. De avatar die de proefpersonen had aangeraakt, werd als een warmere persoonlijkheid beschreven. Het is heel interessant dat een aanraking dit effect kan hebben.”
Intermenselijke communicatie
Huisman deed niet alleen onderzoek naar de waarde die haptische feedback kan hebben als we met een virtuele persoonlijkheid communiceren. Hij bestudeerde ook mensen die middels de computer met elkaar communiceerden. “Beide proefpersonen droegen dan een mouw en de ene proefpersoon raakte de mouw aan zoals hij de andere proefpersoon aan zou willen raken. Die aanraking werd dan omgezet in een bepaald trilpatroon dat de andere proefpersoon middels zijn eigen mouw voelde.” Hoewel die trillingen natuurlijk anders voelen dan een echte aanraking, bleek de ontvanger de aanraking die de zender in gedachten had redelijk goed uit de trillingen te kunnen halen. Blijkbaar is het dus mogelijk om zo een bepaalde emotie over te brengen.
Meerwaarde
Het onderzoek van Huisman suggereert dat haptische feedback een meerwaarde kan zijn voor mensen die communiceren met of via technologie. “Mensen benaderen computer op een sociaal-menselijke manier,” vertelt hij. “We kunnen niet anders, omdat we sociale wezens zijn.” En dus verlangen we van onze technologie dat die ook sociaal is. Het resulteerde in de geboorte van bijvoorbeeld Siri, de persoonlijke assistent op de iPhone die dankzij een menselijk stemgeluid al vrij menselijk overkomt. Met haptische feedback kan de menselijkheid van Siri echter naar een hoger plan worden getild. “Siri kan je aanraken en bijvoorbeeld een schouderklopje geven om je te herinneren aan een afspraak.” Haptische feedback past ook naadloos in de technologieën die in opkomst zijn. “Denk bijvoorbeeld aan hologrammen of augmented reality. Met behulp van deze technologieën kunnen geliefden of familieleden die ver van elkaar verwijderd zijn toch het gevoel hebben dat ze bij elkaar zijn.” In zo’n scenario is het natuurlijk ook heel fijn als je de ander kunt aanraken of knuffelen en ook zelf het gevoel kunt hebben dat je aangeraakt wordt. “Het is een verrijking van de communicatie op afstand.”
HEY-bracelet
Het goede nieuws is dat het niet helemaal verre toekomstmuziek is. Huisman is namelijk betrokken bij de ontwikkeling van een armbandje dat je in staat stelt om aanrakingen te versturen en te ontvangen. Ideaal voor mensen in een langeafstandsrelatie. “De HEY-bracelet werkt niet met vibraties, maar knijpt zachtjes in de arm,” vertelt Huisman. Door de armband op twee punten tegelijkertijd aan te raken, kun je een aanraking versturen naar iemand die ook zo’n armbandje heeft. De ontvanger voelt die aanraking vervolgens, waarbij het lijkt alsof hij of zij zachtjes in de pols wordt geknepen. De HEY-bracelet is nog niet op de markt, maar een Kickstarter-project moet daar verandering in brengen. Er is een slordige 125.000 euro nodig om het armbandje werkelijkheid te laten worden. Inmiddels is al meer dan 103.000 euro gedoneerd. En daarmee lijkt het Kickstarter-project – dat nog meer dan twee weken loopt – een succes te worden. Het verrast Huisman niet. “Zelfs bij mensen die in eerste instantie sceptisch waren over het idee, verschijnt een glimlach als ze een kneepje in de pols krijgen.”
Nieuwe onderzoeksvragen
En zo wint de kracht van de aanraking dus langzaam maar zeker ook onder de gadgets, terrein. Het maakt Huisman – als wetenschapper – enorm nieuwsgierig. Bijvoorbeeld naar het effect dat zo’n door technologie nagebootste aanraking kan hebben. “Naar de effecten van een echte aanraking is al veel onderzoek gedaan. Zo is bijvoorbeeld aangetoond dat een aanraking leidt tot stressreductie. Van een door technologie nagebootste aanraking weten we dat deze dat effect niet of minder heeft. Ik vraag me dan af of dat misschien komt doordat mensen er nog niet aan gewend zijn. Dat zou ik graag verder onderzoeken. En ook de opkomst van sociale robots die bijvoorbeeld in de zorg ingezet gaan worden, is interessant. Want die robots hebben lichamen en zullen mensen – soms ook per ongeluk – aan gaan raken. Dat roept belangrijke onderzoeksvragen op.”
Vast lijkt te staan dat de communicatie met of via technologie op korte termijn een extra dimensie krijgt. “De technologie wordt steeds socialer.” En dat gaan we dus letterlijk aan den lijve ondervinden.
