Nieuw onderzoek suggereert dat mensen 18.000 jaar geleden de eieren van kasuarissen ontvreemdden om de kuikens vervolgens eigenhandig groot te brengen.
Dat is te lezen in het blad Proceedings of the National Academy of Sciences. De wetenschappers baseren zich op een analyse van meer dan 1000 eierschalen die op archeologische vindplaatsen in Nieuw-Guinea zijn teruggevonden en waarin tussen de 18.000 en 6000 jaar geleden een kleine kasuaris huisde.
Eierschalen
“Ik doe al jaren onderzoek naar eierschalen afkomstig van archeologische vindplaatsen,” zo vertelt onderzoeker Kristina Douglass. “En ik stuitte daarbij op een studie die handelde over de eierschalen van kalkoenen.” En in die studie toonden onderzoekers aan dat de eierschaal gedurende de ontwikkeling van het embryo verandert. Dat komt doordat het ontwikkelende kuiken calcium uit de eierschaal haalt. En zo ontstaan gaandeweg kleine putjes in de binnenzijde van de eierschaal. Het betekent dat je aan de hand van een nauwgezette analyse van achtergelaten stukjes eierschaal vast kunt stellen hoe ver ontwikkeld of hoe oud het kuiken was toen deze uit het ei kwam of werd gehaald.
Kasuarissen
Douglass en collega’s besloten deze aanpak los te laten op meer dan 1000 fragmenten van 18.000 tot 6000 jaar oude eierschalen die op twee verschillende archeologische vindplaatsen in Nieuw-Guinea zijn teruggevonden en waarin ooit kasuarissen huisden. “Wat we ontdekten, was dat het grootste deel van de eierschalen tijdens de late stadia van ontwikkeling verzameld waren,” aldus Douglass. “Zij (de mensen die hier leefden, red.) waren of gek op balut-eieren of ze brachten de kuikens groot.” Balut-eieren zijn vandaag de dag nog altijd een (niet onomstreden) delicatesse in sommige delen van Azië. Het zijn bevruchte eieren (vaak van een eend) die in hun geheel gekookt of gestoomd worden, waarna het embryo – dat vaak al vrij ver ontwikkeld is – in zijn geheel genuttigd kan worden. Douglass acht het echter niet aannemelijk dat de prehistorische mensen op deze delicatesse uit waren. Ze wijst erop dat er heel wat eierschalen zijn teruggevonden die geen vuur van dichtbij hebben gezien. “We stellen dan ook dat de mensen de eieren uit lieten komen en niet opaten.”
Flinke loopvogel
Het idee dat mensen 18.000 jaar geleden al kasuarissen hielden, is best opmerkelijk. “Dit gebeurde duizenden jaren voor de domesticatie van de kip. En dit is ook geen klein pluimvee. Het is een enorme loopvogel die flink kan uithalen. Zeer waarschijnlijk gaat het om de dwergvariant die zo’n 20 kilo kan gaan wegen.”
Inprenten
Tegelijkertijd is de keuze om kasuarissen te houden ook weer niet volslagen onlogisch. “Ze zijn gemakkelijk te houden en groot te brengen,” stelt Douglass. Ook zijn ze zeer ontvankelijk voor inprenting; wanneer ze – zodra ze uit het ei komen – als eerste een mens zien, zullen ze denken dat dat hun moeder is en deze persoon overal volgen.
De eieren verzamelen
Het verkrijgen van de op knappen staande eieren zou wel wat moeite hebben gekost. De prehistorische mensen moesten daarvoor weten waar de nesten van de kasuarissen zich bevonden en wanneer de eieren waren gelegd. Ook moesten ze de eieren kort voor deze uit zouden komen, uit het nest zien te halen zonder zich de woede van de vader – die de eieren uitbroedt – op de hals te halen. “Veldbiologen melden dat nesten lastig te vinden zijn, zich niet elk jaar op dezelfde plek bevinden en zich vaak in dichte vegetatie bevinden (…) Zodra het broeden begint, verlaten de mannetjes het nest niet meer,” zo schrijven de onderzoekers. Hoe mensen de eieren dan toch wisten te bemachtigen, is onduidelijk. Ook is onbekend waarom mensen de eieren weghaalden en kuikens grootbrachten. Vandaag de dag zijn zowel het vlees als de veren, botten en eieren van de kasuaris heel waardevol en mogelijk was dat in de prehistorie ook zo, aldus de onderzoekers.
Onderzoek onder moderne populaties kasuarissen heeft uitgewezen dat ze heel gevoelig zijn voor predatie en verstoring van hun leefgebied. Op basis daarvan zou je dan ook denken dat het weghalen van eieren en daarmee een nieuwe generatie ook een behoorlijke impact op de prehistorische populaties zou hebben gehad. Maar dat lijkt niet het geval te zijn, zo stellen de onderzoekers. Ze wijzen er daarbij op dat eierschalen gedurende een lange periode overvloedig op archeologische vindplaatsen opduiken. “Het suggereert dat kasuarissen relatief goed bestand waren tegen menselijke exploitatie.”
