Het rapport schetst een vrij grimmig toekomstbeeld als er niet nu actie wordt ondernomen.
We staan waarschijnlijk aan de vooravond van een boel misère. Dat is ongeveer de toon van een gelekt concept klimaatrapport van het Intergouvernementeel Panel voor klimaatverandering (IPCC). Het rapport wordt pas eind juli of begin augustus officieel vrijgegeven, maar conceptstukken zijn al in handen gevallen van enkele nieuwsmedia. En dus krijgen we alvast een inkijkje in het rapport dat vernietigende uitspraken doet over ons toekomstige klimaat.
Kantelpunten
Uit het rapport blijkt bijvoorbeeld dat klimaatverandering zal leiden tot enkele kantelpunten in de natuurlijke systemen van de aarde. “Omslagpunten zijn uiterst zorgwekkend,” reageert wetenschapper Helen McGregor, verbonden aan de School of Earth, Atmospheric and Life Sciences. “In wezen is een omslagpunt een overgang van de ene staat naar de andere. De weg terug naar de oorspronkelijke staat gaat vaak langzaam. Het smelten van de ijskappen is daar een voorbeeld van, met snelle zeespiegelstijging – meters zeespiegelstijging – tot gevolg. Een ander voorbeeld is de verzuring van de oceaan. Uit historische gegevens blijkt dat in het verleden de oceanen in slechts duizend jaar verzuurden terwijl het herstel ervan zo’n 200.000 jaar in beslag nam.”
Onomkeerbare rampen
De voorspelde omslagpunten hebben grote gevolgen. Uit het rapport blijkt dan ook dat we ons vermoedelijk moeten opmaken voor onherroepelijke rampen, tenzij er dringend actie wordt ondernomen. “Het enge aan kantelpunten is dat het vaak ‘onbekende onbekenden’ zijn,” schetst professor Bill Laurance, directeur van het Center for Tropical Environmental and Sustainability Science. “Plotselinge rampzalige veranderingen in het milieu die uit het niets komen en ons een klap op het achterhoofd geven. Zo heeft het Amazone-regenwoud de afgelopen jaren bijvoorbeeld zwaar te lijden gehad onder bizarre droogtes. Deze droogtes werden veroorzaakt door een uitzonderlijk warme Atlantische Oceaan die regendragende winden uit het regenwoud wegjoegen. Honderden miljoenen afstervende bomen en ernstige bosbranden waren het gevolg.”
We worden steeds vaker door extreem weer, zoals stormen, heftig onweer, hittegolven en extreme windsnelheden, getroffen. En als we het IPCC mogen geloven ligt er nog veel meer in het verschiet. Maar in hoeverre zijn weersextremen te herleiden naar klimaatverandering? Wetenschappers deden daar al eerder onderzoek naar. En de resultaten blijken robuust. Zo blijkt dat de verandering in maandelijkse hitte-extremen voornamelijk veroorzaakt wordt door de gemiddelde opwarming van het klimaat. Veranderingen in maandelijkse neerslagextremen zijn echter voor een groot deel gerelateerd aan trends in de variabiliteit van het weer (de mate waarin het weer fluctueert). Het komt er dus op neer dat extreem weer zowel door klimaatopwarming als de veranderlijkheid van weer te verklaren is.
Al met al treft de opwarming van de aarde niet alleen de koude delen op aarde, maar verstoort het ook het klimaat en de ecologie op andere plekken. “Met ernstige gevolgen voor ons allemaal,” aldus Laurance. Klimaatverandering en de menselijke gezondheid, of klimaatverandering en de beschikbaarheid van voedsel zijn bijvoorbeeld onvermijdelijk met elkaar verweven. “De stijging van de temperaturen en de toename van extreem weer gebeurtenissen zullen de gezondheid en het welzijn van een toenemend aantal mensen over de hele wereld beïnvloeden,” voorspelt cardioloog Arnagretta Hunter.
Verrassend?
Het zijn alarmerende bevindingen, al zijn ze tegelijkertijd weinig verrassend. “Deze recentste waarschuwingen over de kantelpunten zijn niets nieuws,” stelt wetenschapper Thomas Mortlock, verbonden aan de Macquarie University. “Klimaatwetenschappers waarschuwen al een tijdje over het gevaar van een klimaatomslag. Wat dit echt benadrukt is hoeveel we niet weten over het klimaatsysteem. Als we bijvoorbeeld een zeewering gaan bouwen die vijftig jaar meegaat, moeten we een reeks scenario’s voor de zeespiegel overwegen; van het beste tot het slechtste geval. Dit zal echt moeilijk worden voor risicomanagers, omdat het heel lastig is om een waarschijnlijkheid of tijdsbestek aan een bepaald scenario toe te kennen.”
Actie ondernemen
Hoewel het rapport een vrij grimmig toekomstbeeld schetst, hoeven we de hoop nog niet op te geven. “Het probleem met omslagpunten is dat we pas weten dat we ze gepasseerd zijn als het te laat is,” zegt professor John Quiggin verbonden aan de University of Queensland. “Maar we weten wel dat elke vermindering van de uitstoot de kans verkleint dat we drempels overgaan. Hoe eerder we beginnen, des te beter onze kansen zullen zijn.” Het betekent dat we nu echt spijkers met koppen moeten slaan. “De realiteit is dat klimaatverandering hier is,” concludeert David Schlosberg, directeur van het Sydney Environment Institute. “Maar hoe erg de gevolgen zullen zijn, is aan regeringen en besluitvormers. Snelle decarbonisatie is zowel mogelijk als cruciaal. Politieke weerstand moet worden aangepakt. Het IPCC maakt de noodzaak voor een snelle energietransitie duidelijk, nu, zonder excuses of vertragingen.”
Hoewel het daadwerkelijke rapport nog even op zich laat wachten, is de boodschap ervan duidelijk. “Er zitten echt ernstige, en kostbare gevolgen aan de toenemende CO2-concentraties in de atmosfeer,” zegt McGregor. “Het is dan ook in ons aller belang om de uitstoot zo snel mogelijk te verminderen.” Wat er precies staat te gebeuren als we ‘the point of no return’ hebben bereikt, is nu nog niet te zeggen. “Wel weten we dat de aarde een nieuwe geologisch tijdperk is binnengegaan, het Antropoceen, die veel minder vriendelijk voor de mensheid zal zijn dan die waarin de beschaving ontstond,” zegt Clive Hamilton is hoogleraar openbare ethiek aan de Charles Sturt University in Canberra. “Het roept de vraag op of we misschien een doodswens hebben. Want als we de wetenschappelijke waarschuwingen nog een paar jaar blijven negeren, is dat wel waar we op af stevenen.”
