De Gemini-telescoop heeft een enorme vulkaanuitbarsting op Jupiters’ maan Io van dag tot dag vastgelegd. De beelden laten één van de helderste vulkaanuitbarstingen die ooit in het zonnestelsel plaatsvonden, zien.
Halverwege vorig jaar nam de vulkanische activiteit op Io toe. De activiteit is het resultaat van de wisselwerking tussen Io en de planeet waar deze omheen cirkelt: Jupiter. Io trekt een ovaalvormige baan rond Jupiter en staat de ene keer dus aanzienlijk dichter bij Jupiter in de buurt dan de andere keer. Wanneer de maan dicht bij Jupiter in de buurt staat, trekt Jupiter er harder aan en vervormt deze iets. Io wordt dan – heel overdrijven gezegd – rugby-vormig. Wanneer de afstand groter wordt, neemt de maan weer zijn vertrouwde vorm aan. Dat rekken, strekken en ontspannen zorgt ervoor dat het binnenste van Io opwarmt. En die hitte maakt de maan vulkanisch actief.
Grande finale
En vorig jaar was het dus weer zo ver: extreme vulkanische activiteiten op Io. Half augustus ontdekten onderzoekers de eerste ‘hotspot’ op Io. En eind augustus richtten onderzoekers de Gemini-telescoop op de maan. Ze waren zo getuige van wat ze zelf de ‘grande finale’ noemen. Gedurende een periode van bijna twee weken bestudeerden ze de vulkanische activiteit van Io en waren ze getuige van een uitzonderlijk heldere vulkaanuitbarsting.
Lava
Tijdens deze vulkaanuitbarsting kwam zo’n 20 terawatt aan energie en vele kubieke kilometers aan lava vrij. “We denken dat langs lange breuken in Io’s oppervlak fonteinen ontstonden die meer dan tienduizend keer krachtiger waren dan de lavafonteinen tijdens de eruptie van de Eyjafjallajokull in 2010 op IJsland,” vertelt onderzoeker Katherine de Kleer.
Deze zeer krachtige uitbarsting zie je op de afbeelding hiernaast. Rechtsbovenaan Io zie je de extreem heldere eruptie. In ongeveer het midden van Io zie je een lavameer. In het zuiden zie je nog een spoor van een eruptie die eerder in augustus plaatsvond.
De beelden die onderzoekers over een langere periode van een vulkanisch actief Io maakten, zijn van grote waarde. Ze geven meer inzicht in hoe vulkanen op de maan zich gedragen. En dat geeft ons niet alleen een beter beeld van Io. De processen die nu op Jupiters maan spelen, zijn namelijk vergelijkbaar met de processen die lang gelden het oppervlak van planeten als de aarde en Venus vormgaven. Door naar Io te kijken, nemen we dus eigenlijk een kijkje in het verleden van – onder meer – onze eigen planeet. “We gebruiken Io als een vulkanisch laboratorium, waar we een kijkje in het verleden van de aardachtige planeten kunnen nemen om beter te begrijpen hoe deze grote uitbarstingen plaatsvonden, hoe snel ze plaatsvonden en hoe lang ze standhielden,” vertelt onderzoeker Ashley Davies.
