Gevaarlijke bananenziekte duikt nu ook op in Latijns-Amerika

Is dit dan de doodsteek voor misschien wel het meest populaire fruit ter wereld?

Je zou het misschien niet zeggen als je de rijkelijk met bananen gevulde schappen in de supermarkt ziet, maar de banaan wordt ernstig bedreigd. Onder meer door de Panamaziekte, die veroorzaakt wordt door de Fusarium-schimmel. Bananentelers vrezen vooral de inmiddels extreem virulente variant van de schimmel die ook wel aangeduid wordt als TR4 en zelfs de razendpopulaire Cavendish-bananen (zie kader) aantast. “TR4 kan meer dan veertig jaar in de grond blijven zitten en er is geen effectieve pesticide tegen de schimmel,” zo vertelde James Dale, die onderzoek doet naar de schimmel, eerder. “Het is een enorm probleem. De schimmel heeft Cavendish-plantages in vele delen van de wereld aangetast en verspreidt zich rap over Azië. Het is een heel grote bedreiging voor de commerciële bananenproductie wereldwijd.” Nadat de ziekte eerder in Azië, Australië en Oost-Afrika om zich heen greep, is deze nu – voor het eerst – ook in Latijns-Amerika ook opgedoken. Dat heeft de Colombiaanse regering bij monde van het Instituto Colombiano Agropecuario laten weten.

De Cavendish-banaan
Tot halverwege de twintigste eeuw behoorde het gros van de bananen die wereldwijd verhandeld werden tot de Gros Michel-variant. Maar dat veranderde toen deze bananenplanten in grote getale ten prooi vielen aan de Panamaziekte. Telers grepen daarop naar een andere variant: de Cavendish-banaan. Aangenomen werd dat deze resistent was voor de schimmel, aangezien de Cavendish-banaan moeiteloos groeide op de bodem waar de Gros Michel-bananen eerder ter ziele waren gegaan. Maar aan het begin van deze eeuw werd duidelijk dat ook de Cavendish-banaan niet aan de greep van de Panamaziekte kan ontsnappen. “We zijn terug bij af,” zo stelde prof. dr. Gert Kema tijdens zijn inauguratie als buitengewoon hoogleraar Tropische fytopathologie aan de Wageningen University. “Cavendish heeft één groot nadeel. Er is geen genetische variatie. De bananen van de grote merken of van fair trade zijn genetisch identiek. Het zijn klonen geteeld in extreme monoculturen. Bijgevolg zijn alle exemplaren even gevoelig voor schimmelziektes.”

De virulente variant van de Fusarium-schimmel is in juni gedetecteerd op een Colombiaanse bananenplantage die zo’n 175 hectare besloeg. Daarvan is – in een poging de schimmel in te dammen – reeds zo’n 168,5 hectare vernietigd, zo liet de Colombiaanse regering afgelopen week weten.

Voet aan de grond
Dat de schimmelziekte – die zoals eerder gezegd reeds op verschillende continenten om zich heen greep – nu ook Latijns-Amerika heeft bereikt, komt voor veel onderzoekers niet als een verrassing. Zij vreesden al langer dat de schimmel ook daar zou toeslaan. Nu het zover is, is de grote vraag of de schimmel daadwerkelijk voet aan de grond heeft gekregen in Latijns-Amerika. De Colombiaanse regering lijkt heel adequaat te hebben gereageerd, maar het is zeker niet ondenkbaar dat de schimmel zich inmiddels al buiten het in quarantaine geplaatste gebied bevindt. De schimmel kan zich namelijk op tal van manieren verspreiden. Zo kunnen mensen die door de besmette plantage lopen schimmelsporen aan hun kleding of schoenen buiten de plantage dragen. En ook dieren en vogels kunnen de schimmel met zich meevoeren. Daarnaast kunnen sporen ook meegevoerd worden door oppervlaktewater dat van de plantages wordt weggevoerd.

De Panamaziekte
TR4 is niet gevaarlijk voor mensen. Maar voor bananenplanten kan de schimmel dodelijk zijn. De schimmelziekte tast de vaten van de planten aan, waarna de bladeren slap gaan hangen en verkleuren. Uiteindelijk gaat de plant (vaak) dood. De schimmelsporen kunnen daarna nog decennialang in de bodem blijven zitten, waardoor nieuwe bananenplanten die op deze bodem worden geteeld ook weer ziek kunnen worden.

Als de schimmel voet aan de grond heeft gekregen in Latijns-Amerika is dat zeer slecht nieuws. Colombia behoort – samen met andere Latijns-Amerikaanse landen zoals Panama, Ecuador, Honduras en Guatemala – tot de belangrijkste bananen exporterende landen. Het brengt het doemscenario waarin bananen een heuse delicatesse dreigen te worden, weer iets dichterbij.

Wetenschappers zitten ondertussen niet stil. Ze proberen de schimmelziekte op verschillende manieren een halt toe te roepen. Zo is het wetenschappers in 2017 gelukt om een Cavendish-banaan te kweken die bestand is tegen TR4. Er is echter nog meer onderzoek nodig om deze variant van de geliefde Cavendish-banaan straks op door een met TR4 besmette bodem te laten groeien. En ook aan onze eigen Wageningen University wordt druk gezocht naar een oplossing. Zo is het deze onderzoekers recent gelukt om bananen te laten groeien in een kunstmatige bodem. Ook dat kan een nuttig wapen in de strijd tegen de Panamaziekte zijn, doordat men de banaan uit de met TR4 besmette bodem kan halen. Deze onderzoeken zijn stuk voor stuk hoopgevend. Maar wat de nieuwste ontwikkelingen in Latijns-Amerika laten zien, is dat haast geboden is, willen we deze schimmel een halt toe roepen voor deze ook de ondergang van de Cavendish-banaan inluidt.

Bronmateriaal

"" -
Afbeelding bovenaan dit artikel: StockSnap / Pixabay

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd