Wetenschappers maken zich zorgen.
Het oorspronkelijke coronavirus is ondertussen gemuteerd in verschillende varianten, waaronder de Zuid-Afrikaanse en de Britse. Onderzoekers maakten zich met name zorgen om de Zuid-Afrikaanse coronavariant, omdat deze over een gevreesde mutatie beschikt die de werking van onze coronavaccins mogelijk beperkt. Wetenschappers komen nu echter met verontrustend nieuws. Want diezelfde mutatie is nu ook in de Britse coronavariant opgedoken.
Mutatie
Het gaat om de zogenoemde E484K-mutatie; een mutatie in het ‘spike-eiwit’ van het virus. Op het oppervlak van het coronavirus bevinden zich zogenoemde ‘spikes’: eiwitten waarmee het virus zich kan binden aan de ACE2-receptor en menselijke cellen binnen kan dringen. Ondertussen zijn er al verschillende mutaties op het spike-eiwit aangetroffen. “De Braziliaanse en Zuid-Afrikaanse varianten van SARS-CoV-2 hebben ongeveer tien mutaties op dit eiwit,” vertelt Jonathan Stoye, verbonden aan het Francis Crick Institute. “Een mutatie die beide varianten hebben, is de E484K-mutatie. En die mutatie wordt in verband gebracht met een verminderde bescherming tegen een virusinfectie.” De mutatie baart veel wetenschappers zorgen. Want het zou goed kunnen dat onze reeds ontwikkelde vaccins niet opgewassen zijn tegen deze mutatie.
Britse variant
Zuid-Afrika en Brazilië zijn echter ver van ons bed. Veel dichterbij is de Britse coronavariant, die momenteel in Nederland flink aan het huishouden is. Maar onderzoekers komen met zorgelijk nieuws. Want nu blijkt de E484K-mutatie ook in de Britse variant opgedoken te zijn. “Hoewel er tot op heden slechts één geval is ontdekt, lijkt het heel waarschijnlijk dat er de komende weken en maanden meer gevallen aan het licht zullen komen,” zegt universiteit hoofddocent Simon Clarke, verbonden aan de Universiteit van Reading. “Het hoeft echter niet te betekenen dat de mutatie in alle versies van deze variant aanwezig is.”
Op het moment hoor je veel over de Britse en Zuid-Afrikaanse varianten. Dit zijn in feite groepen virusvarianten die genetisch net iets van elkaar verschillen. Het gaat dan vaak om slechts enkele mutaties. Deze mutaties wordt in verband gebracht met een hogere besmettelijkheid, al lijkt het er niet op dat mensen er ernstiger ziek van worden. Wel kan het betekenen dat het virus zich sneller verspreidt en op die manier meer mensen besmet. Deze nieuwe varianten kunnen de bestaande varianten van het virus daarom verdringen. Ze zijn overigens niet per se dodelijker; het virus is er niet bij gebaat om de gastheer te doden. Het is zelfs beter voor het virus als de gastheer actief blijft en anderen besmet. Maar doordat deze varianten zich beter verspreiden, zullen ook meer mensen geïnfecteerd raken en uiteindelijk dus toch ook meer mensen komen te overlijden. En daarom moeten we de evolutie van het virus zien te beperken.
Hoe de mutatie in de Britse coronavariant terecht is gekomen? Er zijn meerdere opties mogelijk. “Het kan een combinatie zijn met het Zuid-Afrikaanse of Braziliaanse coronavirus,” oppert viroloog Julian Tang, verbonden aan de Universiteit van Leicester. “Die kunnen mogelijk dezelfde cel hebben geïnfecteerd.” In dit geval zou een persoon die al de Britse variant onder de leden had, tevens besmet kunnen zijn geraakt met de Zuid-Afrikaanse of Braziliaanse variant. “We zien dit vaak gebeuren met verschillende influenzavirussen,” gaat Tang verder. “Maar het is zeldzamer bij coronavirussen.” Daarom houden wetenschappers er een aannemelijker scenario op na. “Het is waarschijnlijker dat de varianten naast elkaar ontstaan door parallelle natuurlijke selectie,” zegt Tang. “Het virus weet zich steeds beter aan te passen aan zijn nieuwe gastheer.”
Onafhankelijk
Het betekent dat de Britse variant nu waarschijnlijk onafhankelijk deze gevreesde E484K-mutatie heeft verworven, simpelweg omdat dit het virus voordelen oplevert. “In laboratoriumstudies betekende deze mutatie dat antilichamen zich minder goed aan het spike-eiwit konden binden,” vertelt Clarke. En dus kan het virus met die mutatie dus beter toeslaan. “Dit is een punt van zorg,” zegt viroloog Lawrence Young, verbonden aan de Universiteit van Warwick. “Het laat zien dat het virus zich zeer waarschijnlijk aanpast aan onze immuunrespons.” Heel verrassend is dit echter niet. “Het is een zorgwekkende ontwikkeling, maar niet geheel onverwacht,” aldus Tang.
Vaccins
De ontwikkeling is zoals gezegd met name zorgwekkend omdat mogelijk vaccins minder bescherming bieden. “Onderzoek heeft aangetoond dat vaccins minder goed beschermen tegen de Zuid-Afrikaanse coronavariant,” zegt Clarke. “Men denkt dat dit komt door de E484K-mutatie.” Maar dit betekent gelukkig niet dat alle vaccins de prullenbak in kunnen. Het coronavaccin van het Amerikaanse biotechbedrijf Novavax blijkt namelijk voor 60 procent effectief te zijn tegen de Zuid-Afrikaanse variant. “Dit is nog steeds een prima bescherming, aangezien de jaarlijkse griepprik ook voor 60 procent effectief is,” aldus Young.
Maatregelen
Toch is het belangrijk om mutaties in de gaten te houden. Met het oog daarop moeten we tevens het belang van de huidige coronamaatregelen niet onderschatten. Dat de verspreiding van de waargenomen virusvarianten sterk gehinderd wordt als we thuiswerken, de scholen dicht zijn en we nauwelijks visite ontvangen, wijst voor zich. Maar wat we ons misschien niet direct realiseren, is dat we zo ook kunnen voorkomen dat nieuwe mutaties ontstaan. Want het virus verandert terwijl het zich onder mensen begeeft. “Dit is dan ook nóg een reden om de coronamaatregelen strikt te blijven volgen,” zegt Tang. “Anders kan het virus zich niet alleen blijven verspreiden, maar ook evolueren.”
Controle
Het betekent dat het misschien nu wel belangrijker is dan ooit om de strikte maatregelen te gehoorzamen. “Helaas kan een gebrek aan controle ertoe leiden dat er een smeltkroes ontstaat van verschillende, opkomende coronavarianten,” zegt Tang. “We moeten daarom echt onze contactmomenten met anderen verlagen. Op die manier kunnen we niet alleen de kans dat het virus zich verspreidt of verder muteert, verkleinen, maar ook de snelheid waarmee deze verschillende virusvarianten kunnen evolueren. Het sluiten van grenzen of het verder inperken van reizen kan hierbij een beetje helpen, al is de kans groot dat er al teveel mensen zijn geïnfecteerd. We zullen ons dus echt zoveel mogelijk aan de lockdown-maatregelen moeten houden.”
Ondanks dat we misschien langzamerhand steeds meer coronamoe worden, houdt het virus ons nog steeds in de greep. Het coronavirus dat al zo ongrijpbaar was, lijkt door de nieuwe varianten nog ongrijpbaarder te zijn geworden. En opnieuw worden we zo met het neus op de feiten gedrukt: dit virus laat zich niet zomaar controleren. Maar tegelijkertijd maken we ook sprongen. Zo weten we ondertussen steeds meer van dit virus af. Bovendien werkt producent Moderna momenteel aan een boostervaccin dat mogelijk betere bescherming gaat bieden tegen opkomende coronavarianten. Het betekent dat het Moderna-vaccin mogelijk nog beter in staat zal zijn om de wereldbevolking tegen het coronavirus – en al zijn mutaties – te beschermen. Dus wat dat betreft moeten we vooral de hoop niet verliezen.
