Gezond verstand (****)

Stel: een onderzoeker geeft tien mensen met hoofdpijn een pilletje. Vijf mensen krijgen een pilletje met daarin een werkzame stof die de pijn moet stillen. De andere vijf krijgen een pilletje zonder werkzame stof, beter bekend als een placebo. Na een uurtje vraagt de onderzoeker de mensen naar hun hoofdpijn. Bij welke mensen is de pijn afgenomen, denk je?

Placebo-effect
Het antwoord zou je wel eens kunnen verrassen. Grote kans namelijk dat alle proefpersonen aangeven dat de pijn minder is. Dus ook de vijf mensen die een nep-pilletje hebben geslikt. We noemen dat het placebo-effect. En wie denkt dat alleen optreedt bij mensen die wat goedgelovig zijn, heeft het mis. Experimenten hebben aangetoond dat zelfs wanneer mensen weten dat ze een placebo – oftewel een neppil slikken – die neppil echt effect heeft.

Geest en lichaam
Het is allemaal terug te leiden naar het feit dat onze geest invloed heeft op ons lichaam en je dus ook staat bent om met je gedachten genezing te bewerkstelligen. Ho, wacht eens even. Wordt dat niet wat ‘zweverig’? Helaas is het idee dat je je gedachten kunt inzetten om beter te worden, vandaag de dag voornamelijk het domein van vage spirituele figuren. Maar er is serieus wetenschappelijk bewijs dat je geest een bijdrage kan leveren aan je genezing.

gezond verstandHoogteziekte
En dat bewijs – en de onderliggende experimenten – is fascinerend. Wetenschapper en wetenschapsjournalist Jo Marchant doet het in haar nieuwe boek ‘Gezond verstand‘ stap voor stap uit de doeken. De vele voorbeelden en experimenten die ze aanhaalt, zijn verbazingwekkend. Neem bijvoorbeeld het verhaal van Davide, een jonge ingenieur die in naam van de wetenschap in drie uur tijd van Turijn – op zeeniveau – naar een 3500 meter hoog plateau gelegen in de Alpen. Daar gaat hij sporten. Dat gaat natuurlijk mis: hij krijgt last van hoogteziekte, veroorzaakt door zuurstofgebrek. De lage zuurstofspiegel zorgt ervoor dat de hersenen chemische boodschappers maken die prostaglandinen worden genoemd. Deze stofjes veroorzaken allerlei fysieke veranderingen, waaronder verwijding van de bloedvaten. Een onderzoeker kijkt toe terwijl Davide sport en geeft ‘m op een gegeven moment een zuurstofmasker aan. Hij vertelt Davide dat de zuurstof de activiteiten gemakkelijker zal maken. En inderdaad: Davide houdt het op de been. Pas later blijkt dat hij helemaal geen zuurstof toegediend heeft gekregen. En toch werden zijn symptomen minder. Hoe kan dat? De zuurstofspiegel in het bloed is niet gestegen, maar de hersenen reageren alsof ze zuurstof hebben ontvangen: de prostaglandinespiegel en de vaatverwijding werden gereduceerd. Het laat de mogelijkheden en de beperkingen van het placebo-effect zien: eventuele effecten veroorzaakt door het geloof in de behandeling blijven beperkt tot de middelen die het lichaam tot zijn beschikking heeft. En daarnaast kan het placebo-effect – dat veroorzaakt wordt door verwachtingen – alleen symptomen aanpakken, niet de oorzaak van ziekten of aandoeningen.

Conditionering
Maar daarmee is de kous nog niet af. Want wat nu als we dat placebo-effect combineren met iets heel anders. Met conditionering. Bob Ader deed het – in zekere zin – in 1975. Hij schotelde ratten gezoet water voor. Dat vinden ze normaal gesproken heerlijk, maar wanneer ze ervan dronken, kregen ze de stof cytoxan toegediend, waardoor ze misselijk werden. Al snel associeerden de ratten het gezoete water met die misselijkheid en dronken ze er niet meer van. Daarop begon Ader de ratten het water onder dwang toe te dienen. Hij wilde zo achterhalen hoelang het zou duren voor ze de negatieve associatie zouden vergeten. Maar er gebeurde iets bizars. Hoewel Ader in dit stadium van het onderzoek alleen gezoet water toediende, ging de misselijkheid niet over. In plaats daarvan gingen de ratten één voor één dood. Hoe kon dat? Ader keek nog eens naar de cytoxan en zag dat het stofje niet alleen misselijkheid veroorzaakte, maar ook het immuunsysteem onderdrukt. Ader had de ratten niet alleen geleerd om misselijk te worden als ze gezoet water dronken. Hij had ze ook – onbewust – geleerd om hun immuunsysteem te onderdrukken als ze alleen maar gezoet water dronken. “Het suggereerde dat conditionering (ontdekt tijdens Pavlovs bekende experimenten met kwijlende honden, red.) veel verder gaat dan bekende reacties zoals kwijlen, hartslag en bloedstroom,” stelt Marchant. “Ons immuunsysteem is ook kwetsbaar.”

Kleinere dosis
Eerst diende Ader dus een placebo in combinatie met een medicijn (cytoxan) toe. Dat leverde een fysieke reactie op (misselijkheid en een onderdrukt immuunsysteem). Vervolgens diende hij alleen een placebo (het gezoete water) toe en dat leverde dezelfde fysieke reactie op. Het suggereert voorzichtig dat het wellicht mogelijk is om – met behulp van een placebo – de medicijndosis van mensen te verkleinen, zonder dat het effect van de medicijnen afneemt. Onderzoeken onderschrijven die theorie en openen een geheel nieuwe manier van behandelen. Eentje waar de farmaceutische industrie niet zo op zit te wachten…

Maar we kunnen niet meer om de kracht van het brein heen, vindt Marchant. En dat toont ze in haar fascinerende, maar nuchter geschreven boek ook keer op keer aan en de hierboven beschreven voorbeelden zijn nog maar het tipje van de ijsberg. Het brein is tot grootse dingen in staat. Het kan de pijn stillen, ontstekingen bestrijden en nog veel meer. Nieuwsgierig geworden? Je kunt het boek hier bestellen.

Bronmateriaal

-

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd