Wie denkt dat een zwangerschap begint op de dag van de bevruchting, heeft het mis. Tegenwoordig begint de zwangerschap al vele maanden eerder: met een gedegen voorbereiding, gebaseerd op wetenschappelijke kennis, die de kans op een gezonde zwangerschap vergroot.
Toen ik het rekje met folders in de wachtkamer van de verloskundige rond liet tollen, kwamen er allerlei boekjes met informatie voorbij. Van folders over kwaaltjes tijdens de zwangerschap tot flyers van pufclubs en foldermateriaal over borstvoeding. Maar tussen al die folders stond ook een ietwat afwijkend flyertje dat vrouwen en mannen met een kinderwens opriep eerst eens bij de verloskundige langs te gaan. Dat kon op afspraak. Maar ook tijdens het kinderwensspreekuur. Het foldertje vormde een vreemde eend in de bijt tussen al die andere foldertjes die ervan uitgingen dat de zwangerschap al gaande was. Al voor uw zwangerschap op bezoek bij de verloskundige. Is dat niet een beetje vreemd? Nee, zo stelt verloskundige Renate Hazel in het pas verschenen boek ‘Gezond zwanger worden‘. “Mijn dochter van elf wilde een tuintje aanleggen. Ze had een stel bloempotten, aarde en zakjes groentezaad. Het moest NU gebeuren, liever gisteren nog. Uit het plantsoen wilde ze de aarde gaan halen en dan gauw de zaadjes poten. “Wacht nou tot morgen,” zei ik “dan halen we samen goeie grond, daarin groeien de zaadjes veel beter en krijg je veel lekkerder worteltjes en radijsjes.” Zo gezegd, zo gedaan. Zo is het ook met de zorg voor de zwangerschap: eerst het tuintje op orde maken.”
Kennis
Dat tuintje op orde maken, noemen we met een duur woord ‘preconceptiezorg’. De laatste jaren is de wetenschappelijke kennis omtrent deze zorg enorm toegenomen. Voldoende reden voor professor Eric Steegers, gynaecoloog en hoogleraar Verloskunde en Prenatale Geneeskunde in het Erasmus MC in Rotterdam om er samen met verpleegkundige en socioloog Anjo Geluk-Bleumink een boek over te schrijven. Het resultaat is het pas verschenen ‘Gezond zwanger worden: van kinderwens tot kraambed‘.
Nog voor de zwangerschap
Het boek begint bij het begin. En dat is niet het moment waarop mensen voor het eerst onbeschermd vrijen. Of het moment waarop de moeder in spe voor het eerst die positieve zwangerschaptest in handen houdt. Nee: het begint op het moment dat mensen zich ervan bewust worden dat ze een kinderwens hebben. Die preconceptiezorg is breed: van leefstijladvies – gezond eten, stoppen met roken – tot het op een rijtje zetten van de geneesmiddelen die u gebruikt en de gevolgen die deze voor het zwanger worden of het kindje kunnen hebben. Maar ook erfelijke aandoeningen in de familie, werkomstandigheden (bijvoorbeeld fysiek zwaar werk of werken met schadelijke stoffen) en het verloop van eerdere zwangerschappen komen aan de orde. “Alles gezien vanuit de vraag: hoe kun je je zo goed mogelijk voorbereiden op deze zwangerschap en de weg naar het ouderschap?” zo stellen de auteurs in het boek. En die preconceptiezorg richt zich niet alleen op de vrouw. “Bij de inventarisatie van mogelijke risicofactoren en het advies worden altijd beide ouders betrokken, omdat de gezondheid, leefstijl en de erfelijke ‘bagage’ van beide partners invloed hebben op de uitkomst: de gezondheid van het toekomstige kind en de moeder.” Dat inventariseren van risicofactoren kunt u reeds heel gemakkelijk thuis doen. Bijvoorbeeld met behulp van de website Zwangerwijzer.nl. Deze website legt u allerlei vragen over uw gezondheid en die van uw partner voor en komt op basis daarvan met een advies. De uitkomsten van dit online onderzoekje kunt u vervolgens eventueel meenemen naar de verloskundige die u meer informatie kan verstrekken of verder onderzoek kan doen.
Geen overbodige luxe
Dat het kritisch kijken naar het eigen gedrag geen kwaad kan en dat preconceptiezorg dus echt geen overbodige luxe is, blijkt wel uit het feit dat de kwaliteit van het voedsel dat meer dan de helft van alle vrouwen met een zwangerschapswens tot zich nemen niet optimaal is. En meer dan twintig procent van de Nederlandse zwangere vrouwen rookt. Terwijl bijna vijftig procent van de vrouwen medicijnen slikt tijdens het eerste trimester: 65 procent van die geneesmiddelen is mogelijk niet veilig in het geval van een zwangerschap. Het zijn cijfers die grotendeels voortkomen uit een gebrek aan bewustwording: vrouwen zijn zich niet bewust van hun ongezonde leefstijl. Daarnaast speelt ook onkunde een rol: ze weten niet precies welke gevolgen hun gedrag voor het ongeboren (of zelfs nog te verwekken) kind heeft. En dat terwijl de wetenschap zich een steeds beter beeld vormt van die risico’s. Wist u bijvoorbeeld dat roken de kans op een abnormale ontwikkeling van de placenta, met mogelijk tot gevolg een miskraam, vroeggeboorte of ernstige groeivertraging, vergroot? Preconceptiezorg kan zowel het gebrek aan bewustwording als aan kennis wegnemen en vrouwen (en hun partners) handvaten bieden om gezonder te gaan leven.
Verhoogde risico’s
Maar preconceptiezorg beperkt zich niet alleen tot leefstijladvies. Als het moet, kan het ook veel verder gaan. Er wordt dan gesproken van specialistische preconceptiezorg. Deze zorg is bedoeld voor paren met een vastgesteld verhoogd risico. Denk aan stellen waarbij in de familie aangeboren afwijkingen voorkomen of aan stellen waarbij de vader of moeder in spe aan een chronische ziekte lijdt. Er zal dan moeten worden vastgesteld welke risico’s een kindje loopt en als de moeder chronisch ziek is, welke risico’s de zwangerschap en de bevalling voor haar met zich meebrengen. Leidden dergelijke onderzoeker er in het verleden vaak toe dat stellen te horen kregen dat ze maar beter niet zwanger konden worden; tegenwoordig gaat dat anders. Er wordt vaak een plan van aanpak opgesteld waarmee stellen – ondanks de risico’s – onder begeleiding van de gynaecoloog toch een zeer grote kans hebben om de zwangerschap goed door te komen en een gezond kind op de wereld te zetten.
Toekomst
De kennis omtrent preconceptiezorg groeit gestaag en werpt ook echt vruchten af. Problemen kunnen voorkomen worden door reeds voor de zwangerschap met de gezondheid van vader, moeder en kind bezig te zijn. “We hebben het hier over de toekomstige generatie Nederlanders,” stelt Fadua el Bouazzaoui, voorlichter op het gebied van onder meer preconceptiezorg. “Voor hun gezondheid leggen we bij preconceptiezorg de basis.” Want als uw gezondheid en leefstijl maanden voordat de bevruchting plaatsvindt al invloed uitoefent op het sperma en de eicel – de opslagplaatsen van het genetisch materiaal voor de baby – dan bepaalt u dan reeds met welke genen u uw kind voor de rest van zijn of haar leven opzadelt. Gezond oud worden begint dan ook eigenlijk niet in de baarmoeder, maar daarvoor al. En wetenschappers worden daar zich steeds meer van bewust. “Moeder en vader worden doe je (…) al een beetje voordat je zwanger bent,” zo schrijven Steegers en Geluk.
Het ouderschap is voor veel mensen de grootste uitdaging die ze ooit zijn aangegaan. En nu blijkt die uitdaging nog eens veel eerder te beginnen dan gedacht. En wie er meer over wil weten, kan op talloze websites die elkaar tegenspreken terecht. Mensen met een kinderwens kunnen zich dan ook wat verloren voelen. Het boek ‘Gezond zwanger worden‘ biedt praktische handvaten, onderbouwd door wetenschappelijk onderzoek, om kinderen de best mogelijke start te bieden. En is dat niet wat elke ouder wil? Wie rondwandelt in babywinkels of eens rondneust in babykamers moet concluderen van wel: de aangeschafte spulletjes zouden in een paleis niet misstaan en de babykamer is een juweeltje. Zouden we er niet goed aan doen om ook in en rond het huisje waar de baby de eerste negen maanden van zijn of haar leven verblijft, alles ruim van tevoren aan kant te maken en klaar te stomen voor het moment waarop dat grote wonder zich aandient?
Nieuwsgierig geworden naar ‘Gezond zwanger worden’? U kunt het boek hier direct bestellen!
