Dode vissen brengen kwik dat door mensen in de atmosfeer is gebracht naar de diepste regionen in de oceaan.
De Marianentrog is met een diepte van wel 11 kilometer de diepst bekende plek in de oceaan. Deze trog is 2500 kilometer lang en loopt ten oosten langs de eilandengroep de Marianen. Je zou misschien denken dat mensen maar weinig invloed kunnen hebben op zo’n diepe plek, waar we zelf niet eens kunnen komen. Maar niets blijkt minder waar. Want in een nieuwe studie hebben onderzoekers ontdekt dat door ons uitgestoten giftig kwik zich een weg weet te banen naar deze diepste trog op aarde.
Hoewel kwik tevens een natuurlijk voorkomend element is, wordt er elkaar jaar maar liefst 2000 ton door menselijke activiteiten uitgestoten en in de atmosfeer gepompt. Dit kwik kan vervolgens duizenden kilometers reizen voordat het op land of in de oceaan neerdwarrelt. Het kwik komt met name in de oceanen terecht via regen, op windvlagen meegevoerd stof of via rivieren. Een deel hiervan wordt vervolgens omgezet in methylkwik; een zeer giftige vorm die zich kan ophopen in het mariene voedselweb. Door het eten van vis kan methylkwik vervolgens in het menselijk lichaam terecht komen. En dat is foute boel. Blootstelling kan namelijk het risico op bijvoorbeeld een hartaanval verhogen. Bovendien kan het schade aanrichten aan het centrale zenuwstelsel en het immuunsysteem. Met name ongeboren kinderen zijn kwetsbaar voor methylkwik.
In de studie reisden de onderzoekers af naar de Marianentrog en verzamelden vervolgens verschillende vissen en schaaldieren die op deze extreme diepte leven. Iets dat trouwens gemakkelijker gezegd, dan gedaan is. “Gezien de diepte en de hoge druk in de trog, was het erg lastig om monsters te verzamelen,” vertelt onderzoeker Jeffrey Drazen. Toch slaagde het team er uiteindelijk in om aan een aantal vis- en schaaldieren te vangen. Vervolgens analyseerden de onderzoekers de isotoopsamenstelling van methylkwik in de weefsels van de dieren.
Menselijke uitstoot
De onderzoekers kwamen tot een vrij verontrustende ontdekking. “We hadden verwacht dat het kwik bijna uitsluitend van geologische oorsprong zou zijn,” vertelt onderzoeksleider Joel Blum. “Denk bijvoorbeeld aan vulkanische bronnen in de diepzee. Maar onze meest verrassende bevinding is dat het kwik dat we aantroffen in deze diepzee-dieren afkomstig is van het oceaanoppervlak.” En dat betekent dat het aangetroffen kwik dus afkomstig moet zijn van menselijke activiteit, zoals emissies van kolengestookte elektriciteitscentrales, mijnbouw, cementfabrieken en verbrandingsovens. En dat is eigenlijk best gek. Over het algemeen wordt namelijk aangenomen dat antropogeen kwik zich voornamelijk beperkt tot de bovenste 1000 meter van de oceaan. Maar nu blijkt dat dit kwik dus verder zinkt en zelfs doordringt tot de diepste plekken in de zee. “Kwik waarvan we denken dat het ooit in de stratosfeer zat, bevindt zich nu in de diepste trog ter wereld,” aldus Blum.
Zinkende karkassen
De vraag is natuurlijk hoe het kan dat dit kwik zo ver doorsijpelt in de oceaan. In een eerdere studie suggereerden Chinese onderzoekers dat het kwik de diepzeetroggen bereikt door mee te liften op microscopisch kleine deeltjes zinkende organische stof – bijvoorbeeld uitwerpselen en dood plankton – dat constant vanuit de bovenste regionen in de oceaan naar beneden zakt. Maar de onderzoekers uit de huidige studie houden er een andere theorie op na. Volgens hen brengen de zinkende karkassen van dode vissen die hun leven nabij het oceaanoppervlak hebben doorgebracht, het giftige kwik naar de meest afgelegen en ontoegankelijke delen in de oceaan.
Bekijk in deze video een korte samenvatting van hoe door mensen uitgestoten giftig kwik in de Marianentrog belandt.
Oorzaak
Waarom het belangrijk is om de daadwerkelijke oorzaak te achterhalen? Dat is omdat wetenschappers en beleidsmakers willen weten hoe variabele wereldwijde kwikemissies de concentraties in de vissen die wij vervolgens nuttigen, beïnvloeden. Hoewel de uitstoot van kwik de afgelopen jaren in Noord-Amerika en Europa is afgenomen, blijven China en India hun gebruik van steenkool uitbreiden en neemt de kwikemissie op wereldschaal toe. Om te bepalen hoeveel kwik zich vervolgens in vis- en schaaldieren ophoopt, vertrouwen onderzoekers op modellen. En het verfijnen van die modellen vereist een zo duidelijk mogelijk begrip van hoe kwik in de oceanen en tussen de atmosfeer en de oceaan, circuleert.
Het onderzoek toont dus aan dat giftig, door mensen uitgestoten kwik nu ook te vinden is in de diepste trog op aarde. En dat is best zorgelijk. “Diepzeetroggen werden gezien als ongerepte ecosystemen die niet zouden worden aangetast door menselijke activiteiten,” zegt Drazen. “Maar recente studies hebben toch sporen van antropogeen lood, koolstof-14 uit experimenten met kernwapens en organisch verontreinigende stoffen zoals PCB’s in organismen aangetroffen die in de diepste delen van de oceaan leven.” Bovendien hebben onderzoekers ook al microplastics aangetroffen in dieren die in de Marianentrog voorkomen. Samen met de nieuwste bevindingen stapelt het bewijs, dat ons ‘afval’ – in de breedste zin van het woord – doordringt tot zelfs de allerdiepste mariene ecosystemen van onze aarde, zich steeds verder op.
