Kleding; je draagt het dag in, dag uit, je hele leven lang. We weten dat er chemicaliën te pas komen bij het produceren van kleding. Maar wat voor chemicaliën zitten er dan precies in kleren? En zijn die wel veilig voor mens en milieu?
Kleding speelt een belangrijke rol in het dagelijks leven. Zo zegt kleding veel over iemands persoonlijkheid en zijn er op sommige werkvloeren bepaalde kledingvoorschriften. Wist je trouwens dat er per jaar ongeveer 80 miljard kledingstukken worden geproduceerd? Helaas gaat het produceren van al die kledingstukken niet zonder slag of stoot. Omdat het vaak in Lage Lonen landen gebeurt, zoals Bangladesh en Pakistan, weten we niet altijd onder wat voor omstandigheden onze spijkerbroeken en T-shirts precies gemaakt zijn en welke stoffen er worden toegevoegd. Tijd om daar eens in te duiken.
Milieu
Er worden verschillende chemicaliën gebruikt bij het produceren van kleding die het milieu kunnen aantasten. Schadelijke stoffen die vrij kunnen komen zijn bijvoorbeeld nonylfenolen en nonylfenolethoxylaten. Deze stoffen worden gebruikt om kleuren te fixeren en hebben een hormoon verstorende bijwerking. “Als deze stof in het water terecht komt, kan dat leiden tot onvruchtbaarheid van organismen in het aquatische ecosysteem,” vertelt Paul Scheepers, toxicoloog aan de Universiteit van Nijmegen. De kans is best groot dat deze stof al in het water zit. Zo lozen fabrieken in Lage Lonen Landen nog geregeld giftige stoffen in rivieren. Maar ook wij helpen een handje mee als we onze kleren in de wasmachine gooien. Een andere corrosieve stof die verontreiniging van het drinkwater veroorzaakt is perfluoroctaanzuur (PFOA). Deze stof maakt textiel waterafstotend. Volgens Greenpeace lukt het de drinkwaterbedrijven niet om alle schadelijke stoffen uit het drinkwater te filteren.
Giftige stoffen
Zowel Greenpeace als internationale wetenschappelijke onderzoeksgroepen hebben onderzoek verricht naar chemicaliën in kleding. Een interessante vraag is dan natuurlijk welke chemicaliën er werden gevonden en wat die precies veroorzaken. In het Greenpeace-onderzoek werden enkele tientallen kledingstukken onderzocht op de aanwezigheid van nonylfenolethoxylaten (NFE’s), weekmakers en amines in azokleurstoffen. Deze stoffen hebben niet altijd prettige bijwerkingen. NFE’s zijn dus hormoonverstoorders, maar ook weekmakers kunnen de hormoonhuishouding overhoopgooien. Weekmakers worden nu nog gebruikt om een kledingstuk zacht en minder breekbaar te maken. Ook amines zijn niet altijd lieverdjes. “Om kleding te kleuren, worden er azokleurstoffen gebruikt,” vertelt Scheepers. “Op zichzelf zijn die niet schadelijk, maar als die gesplitst worden in amines, gaat het fout. Veel van deze amines hebben namelijk kankerverwekkende eigenschappen.”
Greenpeace
Greenpeace hield 141 kledingstukken van verschillende kledingketens tegen het licht. Wat bleek? 89 stukken hadden NFE’s. Op zich is dat niet eens zo’n probleem. De EU hanteert namelijk een maximum van 1000 parts per million (ppm). Wat wel schokkend is, is dat in twaalf gevallen het maximum werd overschreden. Ook werden er in twee kledingstukken amines gedetecteerd, maar in beide gevallen zaten de hoeveelheden onder de richtlijnen van de EU (30 ppm). Ten slotte werden er in 31 kledingstukken weekmakers aangetroffen. In vier gevallen was de hoeveelheid extreem hoog. De EU schrijft voor dat er niet meer dan 1000 ppm in een kledingstuk mag zitten. Het hoogste gehalte wat werd gevonden was 376000 ppm.
Zwitserland
Ook in Zwitserland besloten wetenschappers een onderzoek te verrichten naar giftige stoffen in kleding. Ze kochten 153 kledingstukken in Bern en controleerden die op 22 verschillende kankerverwekkende amines. In 26 kledingstukken werden er acht van de 22 amines gevonden. In 14 gevallen werd het maximum van 30 ppm overschreden. In twaalf gevallen werden er tussen de 12 en 30 ppm gevonden. De hoogste concentratie die de wetenschappers ontdekten was 622 ppm in één kledingstuk. Hoewel bekend is dat amines kankerverwekkende eigenschappen hebben, moeten we volgens Scheepers voorzichtig zijn met het trekken van conclusies. “Het is nog niet aangetoond dat deze stoffen ook echt bij consumenten gezondheidseffecten veroorzaken,” zegt hij. “Daarnaast weten we nog niet in hoeverre die stoffen vanuit kleding in het lichaam terecht kunnen komen.”
Formaldehyde
Wel is bekend dat de stof formaldehyde, die ook in de textielindustrie wordt gebruikt, overgevoeligheid bij mensen kan veroorzaken. En daar is tot op heden nog geen alternatief voor bedacht. “Ik kan me voorstellen dat er kleurstoffen zijn die niet gebaseerd zijn op azokleurstoffen en die dus niet de giftige amines bevatten. Voor formaldehyde is er geen alternatief. Deze stof wordt gebruikt om viscose en katoen kreukvrij te maken en daarnaast om wol krimpvrij te houden. Als kleding niet meer met formaldehyde behandeld worden, hangen er straks kleren in de schappen die gekreukt zijn. Het lijkt me onmogelijk om die kleren te verkopen,” vertelt Scheepers. Wel is er binnen de EU een maximum afgesproken: in een kledingstuk mag er tot 120 ppm formaldehyde in een kledingstuk verwerkt worden. “Als dit gehalte wordt overschreden, moet op het etiket vermeld staan dat je het kledingstuk eerst moet wassen,” aldus Scheepers. In de wasmachine was je vervolgens de hoogste concentraties er weer uit. Volgens Scheepers kan deze stof geen kwaad in de natuur.
Overgevoeligheid
Zo’n 0,5% tot 1,5% van de populatie is allergisch voor formaldehyde. “Het is tamelijk zeldzaam, maar de mensen die het betreft hebben er wel erg veel last van,” zegt Scheepers. Mensen die allergisch zijn hebben last van rode, jeukende huiduitslag op plaatsen waar de huid in contact is gekomen met formaldehyde afgevende materialen. “Soms is de uitslag zo erg dat er tot bloedens toe huidschade kan ontstaan,” vertelt Scheepers. “Aan deze mensen wordt verteld dat ze kleding waar formaldehyde in zit moeten mijden. En dat is soms best lastig, want de stof wordt in veel producten gebruikt. Bij de aankoop van kleren zal je dus erg oplettend moeten zijn.”
Scheepers vindt dat er strengere regels moeten komen op het gebied van chemicaliën in kleding. “Er zijn een hoop geclassificeerde stoffen, waarvan bekend is wat ze veroorzaken. Maar er worden ook bewust bepaalde stoffen aan kleding toegevoegd, waarvan we niet weten of ze wel veilig zijn. Net als met voeding mag je mijns inziens alleen stoffen toevoegen waarvan je weet dat ze geen kwaad kunnen.” Op dit moment is het nog onbekend wat bepaalde chemische stofjes op lange termijn kunnen veroorzaken. Er is nog veel onderzoek nodig om dit aan het licht te brengen.
