Het volume van de gletsjermeren wereldwijd is nu ongeveer 50% groter dan in 1990.
Terwijl gletsjers smelten en zich terugtrekken, treden gletsjermeren steeds vaker buiten hun oevers. Sterker nog, onderzoekers hebben nu ontdekt dat het volume van deze meren wereldwijd nu zo’n 50 procent groter is dan in 1990. En dat kan gevolgen hebben voor mensen die stroomafwaarts van deze vaak onbetrouwbare meren wonen.
Gletsjers
Het is bekend dat gletsjers tegenwoordig als de wiedeweerga slinken. Eerder stelden onderzoekers bijvoorbeeld al dat de Alpen in 2050 hoe dan ook ongeveer de helft van hun huidige gletsjervolume hebben verloren. Ook lijkt klimaatverandering het voortbestaan van iconische gletsjers op de werelderfgoedlijst te bedreigen: zelfs als we onze emissies terugdringen zullen we afscheid moeten nemen van zeker acht iconische gletsjers. Gletsjers trekken zich dus op wereldwijde schaal terug. Maar hoeveel van dit water wordt in de meren die zich vaak onder zo’n gletsjer bevinden, opgeslagen?
Smeltwater
In de grootste studie naar gletsjermeren ooit, hebben onderzoekers gepoogd die vraag te beantwoorden. Hiervoor gebruikten ze dertig jaar aan satellietgegevens van NASA. “We weten dat niet al het smeltwater onmiddellijk in de oceanen terechtkomt,” zegt onderzoeksleider Dan Shugar. “Maar tot nu toe bestonden er geen goede gegevens om te schatten hoeveel water er wordt opgeslagen in meren of grondwater.” Aanvankelijk waren de onderzoekers van plan om zich op twee gletsjermeren in High Mountain Asia (dat onder andere de Himalaya, het Tibetaanse plateau en de bergen in Centraal-Azië inhoudt) te richten. Maar al snel wilden ze hun analyse uitbreiden. “We besloten om naar alle gletsjermeren in de wereld te kijken,” vertelt Shugar. “Op basis van de oppervlakte konden we namelijk het volume van alle wereldwijde gletsjermeren bepalen.”
Analyse
Uiteindelijk analyseerde het team meer dan 250.000 beelden van de Landsat-satellietmissies (een gemeenschappelijk project van de Amerikaanse Geologische dienst en de NASA). Een geweldige prestatie. Een decennium geleden was het bijvoorbeeld nog niet mogelijk geweest om deze enorme hoeveelheid gegevens te verwerken en te analyseren. Het team deelden de gegevens op in vijf momentopnamen te beginnen met 1990. Op die manier bestudeerden ze alle gletsjergebieden op aarde – met uitzondering van Antarctica – en analyseerden hoe gletsjermeren gedurende deze periode zijn veranderd.
Conclusie
Uit de bevindingen blijkt dat gletsjermeren een explosieve groei door hebben gemaakt. Want de onderzoekers schatten het huidige volume van alle gletsjermeren ter wereld op ongeveer 156 kubieke kilometer water. Dat komt overeen met ongeveer een derde van het volume van het Eriemeer in Noord-Amerika, dat onderdeel is van de Grote Meren. Het betekent dat het volume van de gletsjermeren wereldwijd nu ongeveer 50% groter is dan in 1990. En dat is voornamelijk te wijten aan smeltende gletsjers als gevolg van klimaatverandering.
Gevolgen voor mensen
Shugar wijst erop dat het water van deze smeltende gletsjers dat opgeslagen wordt in de ondergelegen gletsjermeren maar een relatief kleine bijdrage levert aan de algemene zeespiegelstijging. Daarentegen kan het wel een grote impact hebben op gemeenschappen die stroomafwaarts wonen. Gletsjermeren zijn namelijk vaak onstabiel en verschillen behoorlijk van de meren waarin mensen vaak zwemmen of varen. Dat komt omdat gletsjermeren worden afgedamd door ijs of gletsjersediment en uit los gesteente en puin bestaan. Hierdoor treden gletsjermeren sneller buiten hun oevers. En dat kan stroomafwaarts voor enorme overstromingen zorgen.
In de afgelopen eeuw zijn soortgelijke overstromingen van gletsjermeren verantwoordelijk geweest voor duizenden doden, de verwoesting van dorpen en infrastructuur en verdronken vee. Een buiten de oevers getreden gletsjermeer zorgde afgelopen mei zelfs nog voor een immense overstroming in de Pakistaanse Hunza-vallei. “Dit is een groot probleem voor veel delen in de wereld waar mensen stroomafwaarts van deze gevaarlijke meren leven,” zegt Shugar. “Vooral rond de Andes, Bhutan en Nepal waar overstromingen erg verwoestend kunnen zijn.”
Gelukkig houden verschillende organisaties en de Verenigde Naties een oogje in het zeil. “Zij houden de meren nauwlettend in de gaten en zorgen voor mitigatie, waarbij ze meren laten zakken om op die manier de risico’s te verminderen,” legt Shugar uit. Op andere plekken in de wereld waar er minder gemeenschappen stroomafwaarts wonen zijn de risico’s natuurlijk beperkter. Al kan het risico op overstromingen nooit volledig worden uitgesloten.
