Goed nieuws: sommige delen van het Amazoneregenwoud blijken toch opgewassen tegen klimaatverandering

Veel tropische bossen vallen ten prooi aan de opwarming van de aarde. Maar de Amazone blijkt weerbarstiger dan gedacht.

Klimaatverandering is aan de orde van de dag. Zo merken we dat het tegenwoordig steeds warmer en droger wordt. En naar verwachting zet die trend in de toekomst onverminderd door. Dit kan vervolgens op veel plekken leiden tot waterschaarste, bijvoorbeeld in tropische bossen. Sommige wetenschappers vrezen dan ook voor het voortbestaan van het Amazoneregenwoud. Maar er gloort hoop. Want volgens een nieuwe studie zijn sommige delen in de Amazone beter bestand tegen klimaatverandering dan gedacht.

Koolstofdioxide
Bossen zijn heel belangrijk in onze strijd tegen klimaatverandering. Zo helpen ze de opwarming van de aarde te temperen door tijdens fotosynthese CO2 op te nemen en het op te slaan in biomassa (zoals in boomstammen en wortels). In feite nemen bossen momenteel ongeveer 25-30 procent van de door ons uitgestoten CO2-emissies op. Met name het Amazoneregenwoud doet een flinke duit in het zakje. Zo slaan sommige delen van het woud meer CO2 op dan enig ander ecosysteem of bos op aarde. Er is alleen een grote maar. Want als er waterschaarste ontstaat, en er dus niet genoeg water in de bodem of in de lucht zit, valt het proces van fotosynthese stil. Hierdoor blijft er niet alleen meer CO2 in de atmosfeer achter, het kan er ook toe leiden dat veel bomen afsterven.

Amazoneregenwoud
Huidige klimaatmodellen suggereren dat met name het Amazoneregenwoud erg gevoelig is voor waterschaarste. Doordat het steeds warmer en droger wordt, denken sommige wetenschappers dat er in veel delen van de Amazone een tekort aan water zal ontstaan. Dit brengt niet alleen het voortbestaan van het gehele regenwoud in gevaar, het heeft ook gevolgen voor de opslag van CO2. Want als grote delen van de Amazone afsterven, kan dit klimaatverandering zelfs doen versnellen. Een verontrustende gedachte. Maar in hoeverre dreigt er eigenlijk een te kort aan water te ontstaan?

Overschat
In een nieuwe studie namen onderzoekers de proef op de som. Ze gebruikten gegevens van het IPCC en combineerden verschillende modellen met nieuwe technieken om te achterhalen of het Amazoneregenwoud echt zo gevoelig is voor waterschaarste als voorspeld. Het onderzoek leidt tot verrassende resultaten. Want volgens de onderzoekers is de voorspelde waterschaarste grotendeels overschat. Hoewel modellen suggereren dat een toename van droge lucht de fotosynthesesnelheid in bepaalde regio’s in de Amazone aanzienlijk vermindert, laten de bevindingen van de onderzoekers juist het tegenovergestelde zien.

Fotosynthese
“In het Amazoneregenwoud is het bladerdak erg dynamisch,” legt onderzoeker Julia Green in een interview met Scientias.nl uit. “Tijdens droge periodes laten de bovenste en oudste bladeren waar tevens minder fotosynthese plaatsvindt, los. Deze bladeren worden vervolgens vervangen door jonge, nieuwe bladeren met een hogere fotosynthetische capaciteit. Periodes van droogtes vallen dus samen met verhoogde fotosynthesesnelheid. Dit soort processen die betrekking hebben op het bladerdek zijn simpelweg niet in modellen opgenomen.” Het betekent dat de fotosynthesesnelheid als reactie op droge lucht niet – zoals modellen suggereerden – afneemt, maar juist toeneemt. “Naarmate bomen gestrest raken, genereren ze efficiëntere bladeren die de waterschaarste ruimschoots kunnen compenseren,” aldus onderzoeker Pierre Gentine.

Weerbaar
Het is een hele verrassende en rooskleurige conclusie. Want het betekent dat sommige delen van het Amazoneregenwoud dus veel weerbaarder zijn tegen klimaatverandering dan gedacht. Het gaat dan voornamelijk om de oostelijke en noordelijke delen van het regenwoud. “In deze specifieke regio’s kunnen bossen waar het in de toekomst nog droger en warmer dreigt te worden, hun fotosynthesesnelheid behouden of zelfs verhogen,” benadrukt Greene. “Het goede nieuws is dus dat het bos beter bestand is tegen de huidige schommelingen in de beschikbaarheid van water dan voorspeld. En dat betekent dat deze bossen veerkrachtiger zijn dan ze worden geschetst.” Het is hoopvol nieuws. “Veel klimaatwetenschap is tegenwoordig behoorlijk deprimerend,” gaat Greene verder. “Het is dus goed om te weten dat er ook regio’s bestaan waar het allemaal toch niet zo erg is als we dachten.”

Omslagpunt
De onderzoekers merken echter op dat er wel een belangrijk omslagpunt bestaat. Als droogte namelijk maar blijft toenemen en vervolgens een bepaalde drempel overschrijdt, kan dit betekenen dat de fotosynthese juist weer afneemt en bossen alsnog afsterven. “Men moet dus niet aannemen dat het bos immuun is voor droogte en hittegolven,” onderstreept Greene. “Onze bevindingen zijn dus geen excuus om niet onze CO2-uitstoot terug te schroeven.”

De studie voegt een belangrijk stukje toe aan de grotere puzzel over het wereldwijde, veranderende klimaat. “Ik hoop dat het wetenschappers laat inzien dat – als we het klimaat en de koolstofcyclus nauwkeurig willen modelleren – ook processen zoals uitgelegd in deze studie in de modellen moeten worden opgenomen,” zegt Greene. “De Amazone heeft belangrijke connecties met andere regio’s en neemt bovendien overtollig, door ons uitgestoten CO2 op. Het is daarom heel belangrijk om dit gebied correct weer te geven, zodat we nauwgezette voorspellingen kunnen doen over het toekomstige mondiale klimaat.”

Bronmateriaal

"Some Amazon rainforest regions more resistant to climate change than previously thought" - Columbia University School of Engineering and Applied Science

Interview met Julia Green

Afbeelding bovenaan dit artikel: Xi Yang/University of Virginia

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd