Grootste Groenlandse gletsjers blijken het snelst te smelten

De grootste gletsjers blijken opvallend genoeg het gevoeligst voor opwarmend zeewater en leveren zo een belangrijke bijdrage aan het totale ijsverlies van de Groenlandse ijskap.

Ondertussen weten we dat er zowel op Antarctica als op Groenland jaarlijks enorm veel ijs smelt. Onlangs kwamen onderzoekers nog tot de ontnuchterende ontdekking dat het ijs met name in deze twee gebieden in steeds sneller tempo wegkwijnt. In een nieuw onderzoek besloten wetenschappers zich op de Groenlands gletsjers te storten. Want waar smelt het ijs dan precies het hardst?

IJskappen
Op aarde bevinden zich twee grote ijskappen, namelijk Groenland en Antarctica. Op Groenland is het ijs op sommige plaatsen wel meer dan drie kilometer dik. De Groenlandse gletsjers strekken zich vanaf de ijskap uit en stromen uiteindelijk in fjorden, waar het ijs smelt of afbreekt. Het ijs wordt vervolgens opnieuw aangevuld door sneeuwval, waarbij vers gevallen sneeuw in de loop van de tijd wordt samengeperst. Hier gaat echter iets mis. Als de ijskap in evenwicht zou zijn, zou de hoeveelheid sneeuw die zich op de top ophoopt, ongeveer gelijk moeten zijn aan het ijs dat wegkwijnt. Eerdere waarnemingen hebben echter aangetoond dat de ijskap sinds het begin van de jaren negentig uit balans is: het ijs smelt sneller dan dat het erbij komt. Hierdoor krimpt de ijskap en trekken de gletsjers zich steeds verder terug.

Oorzaak
Wat hieraan ten grondslag ligt? Volgens de onderzoekers valt het te wijten aan een concentratie van zout, warm water op de bodem van fjorden. Dit heeft weer te maken met stijgende temperaturen in de zomermaanden, die de gletsjers verwarmen en plassen van smeltwater creëren. Dit water lekt vervolgens door scheuren in het ijs, waardoor er ondergrondse zoetwaterrivieren ontstaan die in de zee uitmonden. Hier staat het vervolgens in wisselwerking met het zoute water. Omdat het smeltwater geen zout bevat is het een stuk lichter dan het zeewater en drijft er als het ware op. Op die manier concentreert het warme oceaanwater zich op de bodem en komt zo in contact met de onderkant van de gletsjers. En hier zit de crux. Want dit warme water tast op die manier de gletsjer van onderaf aan, waardoor deze geleidelijk smelt.


In deze video wordt het proces visueel uitgelegd.

Grootste Groenlandse gletsjers
De vraag is echter welke gletsjers het meest aan dit hierboven uitgelegde proces onderhevig zijn. Om dat in kaart te brengen, hebben onderzoekers de afgelopen vijf jaar verschillende gletsjers vanuit de lucht en per schip bestudeerd. Het onderzoek leidt nu tot een interessante conclusie. 74 van de in totaal 226 onderzochte gletsjers blijken namelijk in diepe fjorden te stromen. En juist deze 74 gletsjers waren goed voor bijna de helft van het ijs dat Groenland tussen 1992 en 2017 is verloren. Daarentegen droegen de 51 gletsjers die zich uitstrekken in ondiepe fjorden slechts 15 procent bij aan het totale ijsverlies.

Diep en ondiep
“Ik was verrast door hoe scheef de uitkomst is,” zegt onderzoeksleider Michael Wood. “De grootste en diepste gletsjers worden veel sneller aangetast dan de kleinere gletsjers in ondiep water. Met andere woorden, de grootste gletsjers zijn het meest gevoelig voor het opwarmende water. Zij dragen het meest bij aan het ijsverlies van de Groenlandse ijskap.” De conclusie luidt dus: hoe groter de gletsjer, hoe sneller deze smelt. En de boosdoener is de diepte van het fjord: diepere fjorden laten meer warm oceaanwater toe dan ondiepe fjorden, waardoor het hierboven uitgelegde proces wordt versneld. Het betekent dat de diepte van een fjord, de warmte van het oceaanwater én de hoeveelheid smeltwater samen verantwoordelijk zijn voor de waargenomen smelt. En naarmate het klimaat verder opwarmt, zal de hoeveelheid smeltwater alleen maar toenemen en de oceaantemperatuur blijven stijgen.

De studie verschaft ook meer inzicht in een ander mysterie. Veel van de Groenlandse gletsjers herstelden namelijk nooit na een abrupte opwarming van de oceaan tussen 1998 en 2007, waarbij de oceaantemperatuur met maar liefst twee graden Celsius steeg. Hoewel de opwarming van de oceaan tussen 2008 en 2017 stopte, bleven de gletsjers smelten. Maar nu begrijpen onderzoekers beter waarom. De gletsjers waren in het vorige decennium al zo erg van onderaf aangetast, dat ze zich in versneld tempo bleven terugtrekken.

Dankzij de studie gaan we de dynamiek van Groenlands gletsjers steeds beter begrijpen. “Wanneer de oceaan spreekt, luistert de Groenlandse ijskap,” vat onderzoeker Josh Willis samen. “Die groep van 74 gletsjers die uitmondt in diepe fjorden, voelt echt de invloed van de oceaan. Het zijn dergelijke ontdekkingen die ons uiteindelijk zullen helpen te voorspellen hoe snel het ijs verder zal slinken. En dat is cruciaal voor zowel deze generatie, als de volgende.”

Onderschatten
De bevindingen suggereren dat onze hedendaagse klimaatmodellen mogelijk iets aangepast moeten worden. Deze modellen houden namelijk geen rekening met de invloed van de diepe fjorden op grote gletsjers. En dat betekent dat het ijsverlies mogelijk met minstens een factor twee onderschat wordt. “We weten al meer dan tien jaar dat de warmere oceaan een belangrijke rol speelt in de evolutie van de Groenlandse gletsjers,” zegt onderzoeker Eric Rignot. “Maar voor het eerst hebben we het precieze effect kunnen kwantificeren en de dominante impact ervan op de terugtrekking van gletsjers in de afgelopen 20 jaar kunnen aantonen.”

De onderzoekers houden het nog niet voor gezien. Het team hoopt in het aankomende jaar meer oceaanmetingen uit te voeren. Deze zullen van onschatbare waarde zijn voor het verder verfijnen van voorspellingen over het ijsverlies. En dit zal de wereld uiteindelijk helpen om zich beter voor te bereiden op een toekomst waarin stijgende oceanen aan de orde van de dag zijn.

Wist je dat…

…wetenschappers zich behoorlijk zorgen maken om de Antarctische en Groenlandse ijskap? Samen verliezen de gebieden gemiddeld zo’n 318 gigaton ijs per jaar. Oftewel: genoeg ijs om zo’n 127 miljoen Olympische zwembaden mee te vullen…

Bronmateriaal

"Warming Seas Are Accelerating Greenland’s Glacier Retreat" - NASA

Afbeelding bovenaan dit artikel: NASA/JPL-Caltech

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd