Het grote Scientias.nl-jaaroverzicht: dit was 2016!

De redactie heeft zich geen moment hoeven vervelen, want 2016 stond weer bol van de wetenschappelijke ontdekkingen. Kijk zelf maar!

Hij bestaat dus tóch!
Het jaar was echt nog maar net begonnen of wetenschappers kondigden al een grootste ontdekking aan: planeet X bestaat mogelijk toch! En daarmee werd de planeet – waar in bepaalde kringen al jarenlang over gespeculeerd wordt – in één ruk uit de quasi-wetenschappelijke hoek getrokken. Astronomen hadden namelijk voorzichtige aanwijzingen gevonden dat de planeet daadwerkelijk bestaat! De planeet zou tien keer groter zijn dan de aarde en ongeveer 500 keer zwaarder zijn dan Pluto. Onderzoekers leidden dat af uit het zwaartekrachtseffect dat de planeet op verschillende Kuipergordelobjecten zou hebben. Tot op heden is de planeet nog niet direct waargenomen en is dus nog niet bewezen dat planeet X echt bestaat. Maar daar kan wel eens snel verandering in komen. “De kans is heel, heel groot dat we planeet X gaan vinden binnen een periode van vijf jaar,” zo stelde Mike Brown, de man die planeet X indirect ontdekt denkt te hebben, eerder dit jaar.

Hé, een zwaartekrachtsgolf!
En ook in februari is er wereldnieuws uit wetenschappelijke hoek. “Dames en heren, we hebben zwaartekrachtsgolven ontdekt,” zo riep onderzoeker David Reitze op 11 februari uit. Een primeur, want hoewel Albert Einstein het bestaan van deze zwaartekrachtsgolven ruim honderd jaar geleden al voorspelde, waren ze tot voor kort nog nooit gespot. “Dit is het begin van een nieuw tijdperk voor de sterrenkunde,” zo concludeerde sterrenkundige Gijs Nelemans. Heb je ‘all the fuss‘ een beetje gemist of nooit echt begrepen? We lichten het hier graag nog een keertje toe. Geen dank!

Dood koraal in het Great Barrier Reef. Afbeelding: Greg Torda / ARC Centre of Excellence for Coral Reef Studies.
Pips
Ronduit schokkend waren de beelden die onderzoekers in maart van dit jaar vrijgaven en waarop stervend en dood koraal de boventoon voerde. Nog niet eerder zagen we in het Great Barrier Reef zoveel koraal doodgaan als in 2016. Met name het noordelijke deel van het rif is zwaar getroffen: in zo’n negen maanden tijd ging maar liefst 67 procent van het koraal in deze 700 kilometer lange sectie van het rif dood. En het kan zeker tien tot vijftien jaar duren voor dit deel van het rif zich weer hersteld heeft. De oorzaak van alle ellende? Hoge watertemperaturen die leiden tot een verbleking en verzwakking van het koraal.

Wat heeft Toetanchamon te verbergen?
Wereldnieuws is het in maart dit jaar als onderzoekers aankondigen dat ze achter de grafkamer van de Egyptische farao Toetanchamon twee geheime kamers hebben gevonden. In mei komen archeologen uit binnen- en buitenland in Egypte bijeen om de radarscans waarop de ruimtes te zien zouden zijn, te bespreken. Maar na die bijeenkomst blijken de meningen verdeeld: lang niet iedereen gelooft dat er achter de muren van Toetanchamons grafkamer iets belangrijks schuilgaat. Het is iets wat egyptoloog Olaf Kaper – die begin mei ook naar Egypte afreisde – al aan zag komen. “Wat er exact in die kamers ligt, weten we pas als we ze binnengaan,” zo vertelde hij in april aan Scientias.nl. Tot op heden is het bewijs voor de ruimtes achter Toetanchamons grafkamer echter te dunnetjes om in die grafkamer te gaan breken. En dus blijft nog onduidelijk wat er nu precies achter de grafkamer van Toetanchamon schuilgaat. Wordt hopelijk vervolgd.

De grafkamer van Toetanchamon.

Een planeet in onze achtertuin
We kijken er nauwelijks meer van op als telescopen weer eens een nieuwe planeet ontdekken. Tenzij die planeet zich natuurlijk praktisch in onze eigen achtertuin bevindt. En dat overkwam ons dit jaar. ESO-telescopen ontdekten rond de ster die met uitzondering van de zon het dichtst bij de aarde staat, een planeet: Proxima b. Het is de dichtstbijzijnde aardachtige exoplaneet die tot op heden is ontdekt. “Dit is echt een mijlpaal waar we al een paar decennia op wachten,” vertelde professor Ewine van Dishoeck aan Scientias.nl. De planeet – die zich ook nog eens in de leefbare zone bevindt – mag zich de komende tijd ongetwijfeld verheugen in de aandacht van astronomen. De centrale onderzoeksvraag laat zich raden: is er leven op Proxima b?

Deze artistieke impressie laat het oppervlak van Proxima b zien. Je ziet ook de ster waar de planeet omheen draait: Proxima Centauri. En rechtsboven die ster zie je – als je goed kijkt – nog twee sterren staan: het is de dubbelster Alpha Centauri. Afbeelding: ESO / M. Kornmesser.

De opa van de hobbit
Hoe zagen de voorouders van de hobbit eruit? Ook op die prangende vraag kregen we in 2016 een antwoord toen wetenschappers op het Indonesische eiland Flores 700.000 jaar oude resten van mensachtigen ontdekten. Het zou om de voorouders van de Homo floresiensis gaan. H. floresiensis (bijgenaamd: de hobbit) is een ruwweg 1 meter grote mensachtige die duizenden jaren geleden op Flores leefde. De eerste hobbit werd in 2003 ontdekt en sindsdien bekvechten onderzoekers over de vraag of deze hobbit een nieuwe mensachtige soort is of het gewoon om een moderne mens met een groeiachterstand gaat. Nu de voorouders van H. floresiensis zijn ontdekt, komt aan die discussie een einde: de hobbit is echt een aparte soort. Voor wie zich nu nog afvraagt hoe de voorouders van deze hobbit er dan uitzagen, komt nu het verlossende antwoord: klein.

De noordpool van Jupiter. Afbeelding: NASA / JPL-Caltech / SwRI / MSSS.

De kruin van een reus
Naast hobbits wierpen we dit jaar ook een blik op een reus: Jupiter. De gasreus mocht zich verheugen op visite: ruimtesonde Juno meerde aan. Het resulteerde in prachtige kiekjes van Jupiter. En eentje steekt er dan toch met kop en schouders bovenuit. En dat is de foto die Juno van de noordpool van Jupiter maakte. Waarom het kiekje zo bijzonder is? Het is de allereerste foto die ooit van de noordpool van de gasreus is gemaakt.

Populair

Welke artikelen zijn het afgelopen jaar het best gelezen? Met stip op 1 het artikel over de supermaan. Dat artikel wordt op de voet gevolgd door een nieuwsbericht over een zeer vreemd object voorbij Neptunus. Ook de goedgelovige Amerikanen en de vraag waarom het ‘s nachts eigenlijk donker is, spraken tot de verbeelding. Net als het artikel over het nut van het vrouwelijk orgasme.

Wat een hitte…
2016 was ook het jaar van de records. Zo was de ene na de andere maand recordbrekend warm. Warmterecords zagen we ook op een plek waar je het misschien niet zou verwachten: de ijzige Noordpool. Daar lag de temperatuur in 2016 recordbrekend hoog. En dat had gevolgen, natuurlijk. Zo sloot de Noordpool de winter af met recordbrekend weinig zee-ijs en was er aan het eind van de zomer ook bijna-recordbrekend weinig zee-ijs te vinden. Nu de winter op de Noordpool is aangebroken, kan het zee-ijs weer terrein gaan winnen, maar dat proces verloopt moeizaam, zo lieten onderzoekers begin deze maand weten. En daarmee is het Noordpoolgebied – waar temperaturen ongeveer twee keer sneller stijgen dan wereldwijd het geval is – misschien wel één van de grootste zorgenkindjes van klimaatonderzoekers.

De ontdekking van Proxima b werd door sommige onderzoekers ‘de ontdekking van de eeuw’ genoemd. Ook een eventuele kamer achter het graf van Toetanchamon zou zich volgens deskundigen in dat rijtje mogen scharen. En de zwaartekrachtsgolven werden in februari reeds bestempeld als ‘de ontdekking van het jaar’. Het is lastig om in zo’n veelbewogen jaar een selectie te maken van het meest toonaangevende wetenschappelijke nieuws, laat staan één wetenschappelijk hoogtepunt aan te wijzen. En dus laten we dat laatste aan jou over. Wat is voor jou het belangrijkste wetenschappelijke nieuws van 2016 geweest? Laat het ons hieronder weten!

Bronmateriaal

Archief Scientias.nl

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd