Voormalige coronapatiënten blijken in reactie op SARS-CoV-2 een robuuste immuunrespons te vertonen.
Wereldwijd werken onderzoekers hard aan de ontwikkeling van een vaccin tegen SARS-CoV-2. Zo’n vaccin wordt door velen gezien als dé manier om het virus eronder te krijgen. En dat is niet gek; talloze besmettelijke ziektes zijn met behulp van vaccinaties inmiddels (zo goed als) de wereld uitgeholpen. Denk bijvoorbeeld aan de pokken – volgens deskundigen de dodelijkste ziekte in de geschiedenis van de mensheid – maar ook kinkhoest en polio komen in landen die er tegen vaccineren bijna niet meer voor.
Antilichamen
Op papier zouden we op vergelijkbare wijze ook de opmars van SARS-CoV-2 kunnen stuiten. Een vaccin zorgt er immers voor dat mensen – zonder dat ze het coronavirus hoeven door te maken – antilichamen tegen het virus aanmaken. Wanneer ze vervolgens daadwerkelijk met het virus in aanraking komen, kan het immuunsysteem snel in actie komen en kan een virusinfectie worden voorkomen of het virus in ieder geval versneld worden opgeruimd. Het resultaat is dat mensen niet ziek worden of minder ziek worden van het virus en het voor het virus bovendien aanzienlijk lastiger wordt om zich te verspreiden.
Nogmaals: op papier een prima strategie. Maar deze strategie leunt zwaar op het idee dat ons lichaam zodra het in aanraking komt met het virus – hetzij ‘in het echt’ of opgesloten in een vaccin – een robuuste immuunrespons vertoont. En daar zit ‘m de kneep. Want dit virus is gloednieuw en we weten nog niet precies hoe ons immuunsysteem erop reageert. “Mensen zijn bezorgd dat COVID-19 geen immuniteit genereert en berichten over mensen die voor de tweede keer door het virus geïnfecteerd zouden zijn, versterkten dat idee,” vertelt onderzoeker Shane Crotty, verbonden aan het La Jolla Institute of Immunology.
Coronapatiënten
Maar die zorgen lijken ongegrond, zo concluderen Crotty en collega’s nu. Ze baseren zich op een onderzoek onder twintig volwassenen die het coronavirus onder de leden hebben gehad. “We kozen daarbij specifiek voor mensen die een normaal ziekteverloop hadden en niet in het ziekenhuis hoefden te worden opgenomen, om zo een beeld te krijgen van hoe een normale immuunrespons eruit ziet,” aldus onderzoeker Alessandro Sette.
Robuuste immuunrespons
De onderzoekers verzamelden T-cellen van deze patiënten. Deze afweercellen werden vervolgens in het laboratorium geconfronteerd met peptiden afkomstig van SARS-CoV-2. Wat volgde, was bijzonder hoopgevend. “Als we slechts een marginale immuunrespons hadden gezien, zouden we ons zorgen maken,” vertelt Sette. “Maar wat we zagen, was een heel robuuste reactie van de T-cellen, gericht tegen de ‘spike-eiwitten’ (te vinden aan de buitenzijde van het virusdeeltje, red.), waar de meeste vaccins in ontwikkeling op gericht zijn, en verschillende andere virale eiwitten. Deze resultaten zijn echt goed nieuws voor de ontwikkeling van vaccins.”
Implicaties
Het immuunsysteem kan SARS-CoV-2 dus een tijdje onthouden en voormalige coronapatiënten er ook tegen beschermen. Het lijkt haaks te staan op eerdere studies waaruit bleek dat ditzelfde immuunsysteem ernstig zieke COVID-19-patiënten juist in de weg zit. Bij deze patiënten blijkt het immuunsysteem in reactie op SARS-CoV-2 te hard van stapel te lopen, waardoor mensen ernstige ontstekingsreacties ontwikkelen die soms zelfs fataal blijken te zijn. De onderzoekers benadrukken dat hun studie – waarbij alleen gekeken is naar coronapatiënten die geen ziekenhuisopname nodig hadden – deze eerdere onderzoeken zeker niet in twijfel trekt. Sterker nog: de studie kan helpen om meer inzicht te krijgen in de verschillende manieren waarop een immuunsysteem op het virus kan reageren. “We hebben nu een stevige uitgangspositie waarvandaan we kunnen gaan kijken of er een verschil is tussen de immuunrespons van mensen die een ernstig ziekteverloop kennen en in het ziekenhuis moeten worden opgenomen en de immuunrespons van mensen die thuis kunnen herstellen of zelfs helemaal geen symptomen vertonen,” aldus Sette. “Maar dat niet alleen. We kunnen nu ook gaan kijken of de immuunrespons van mensen die een experimenteel vaccin toegediend krijgen, overeenkomt met de beschermende immuunrespons die we zien na een virusinfectie.”
Kruisreactiviteit
De onderzoekers experimenteerden ook met T-cellen afkomstig uit bloed dat tussen 2015 en 2018 – dus voor SARS-CoV-2 begon te circuleren – verzameld was. Het levert opvallende resultaten op. In veel bloedmonsters troffen de onderzoekers namelijk T-cellen aan die ook in actie kwamen tegen SARS-CoV-2, terwijl ze dus nog niet eerder met het virus geconfronteerd waren. Hoe is dat mogelijk? Een groot deel van de mensen die dit bloed hadden afgestaan, waren eerder geconfronteerd met andere coronavirussen die slechts milde verkoudheidsklachten met zich meebrengen. Er lijkt dan ook sprake te zijn van kruisreactiviteit, waarbij afweercellen die deze milde coronavirussen bestrijden, ook reageren op het hieraan verwante SARS-CoV-2. Onduidelijk is nog of deze kruisreactiviteit ervoor kan zorgen dat mensen minder of helemaal niet ziek worden van het virus. Als dat zo is, kan het mogelijk helpen verklaren waarom sommige landen zwaarder door het virus getroffen worden dan andere.
Meer onderzoek naar hoe ons immuunsysteem – of het nu eerder al aan andere coronavirussen is blootgesteld of niet – op SARS-CoV-2 reageert, is hard nodig. Maar de resultaten van dit onderzoek zijn voor nu voorzichtig bemoedigend.
