Meer sneeuw door klimaatverandering; ook dat behoort tot de mogelijkheden.
De winter van 2017/2018 leek bijzonder mild te verlopen in Europa. Tot februari. Opeens diende zich ijzige kou en – met name in Groot-Brittannië en Ierland – veel sneeuw aan. Omdat de koude lucht uit de poolstreken via Rusland werd aangevoerd, werd de koude periode al snel aangeduid als ‘Beast from the East’.
Smelten van zee-ijs
En wetenschappers tonen nu in het blad Nature Geoscience aan dat de heftige sneeuwval te herleiden is naar het smelten van Arctisch zee-ijs. “Klimaatverandering manifesteert zich niet altijd op de meest voor de hand liggende manieren,” stelt onderzoeker Alun Hubbard.
Volgens de onderzoekers was de sneeuw die in februari 2018 in grote delen van Europa viel, afkomstig uit de Barentszzee. Deze zee – gelegen ten noorden van Rusland en Noorwegen – is ‘s winters grotendeels bedekt met zee-ijs. Dit zee-ijs doet dienst als een soort ‘deksel’ en voorkomt dat water uit de Barentszzee middels verdamping zijn weg vindt richting de atmosfeer. Maar sinds de jaren zeventig raakt de Barentszzee door de opwarming van de aarde in rap tempo zee-ijs kwijt. En daardoor neemt de hoeveelheid vocht die ‘s winters vanuit de Barentszzee in de atmosfeer belandt, toe. En dat verklaart de heftige sneeuwval in februari 2018, aldus Hubbard en collega’s, die in de studie aantonen dat tot wel 88 procent van de sneeuw die toen in Europa neerdaalde zijn oorsprong vond in de Barentszzee.
Sneeuw
“De afname van Arctisch zee-ijs was niet de ‘oorzaak’ van het Beast from the East,” benadrukt onderzoeker Alun Hubbard in gesprek met Scientias.nl. “Dergelijke koude periodes komen vrij vaak voor (…) en worden veroorzaakt door veranderingen in de westenwindgordels die voorafgegaan worden door een fenomeen dat bekend staat als ‘plotselinge stratosferische opwarming’. In 2018 vond die plotselinge stratosferische opwarming begin februari plaats, waardoor Europa tegen het einde van de maand met flinke kou te maken kreeg.” Daarnaast viel er in verschillende delen van Europa ook een flink pak sneeuw dat zijn oorsprong vond in Barentszzee. “Als de Barentszzee – zoals in voorgaande decennia – nog bedekt zou zijn geweest met een zee-ijs-deksel (dat verdamping voorkomt) dan zou het Beast from the East nog steeds koud zijn geweest, maar lang niet zoveel sneeuw met zich hebben meegebracht.”
Bewijs
Dat de sneeuw die in 2018 grote delen van Europa bedekte, afkomstig was uit de Barentszzee, is volgens Hubbard op verschillende manieren te bewijzen. Zo zijn er data die aantonen dat de vochtige lucht die later boven Europa ‘uitsneeuwde’ afkomstig is uit het Arctisch gebied, en specifiek van boven de Barentszzee. “Maar het meest overtuigende en directe bewijs is dat we middels een chemische analyse aan kunnen tonen dat het vocht afkomstig is uit het open water van de Barentszzee (zie kader, red.).”
Tijdens het Beast from the East werden in 2018 de gevolgen van het smeltende zee-ijs dus tastbaar in Europa. “Met de afname van zee-ijs in het Arctisch gebied, zien we dat ‘s winters steeds meer vocht in de atmosfeer belandt en dat heeft een directe invloed op het weer, verder in het zuiden, waar extreem zware sneeuwval plaatsvindt,” stelt onderzoeker Hannah Bailey. “Het klinkt misschien contra-intuïtief, maar de natuur is complex en wat in het Arctisch gebied gebeurt heeft niet alleen daar gevolgen.”
Toekomst
Een verdere analyse wijst uit dat voor elke vierkante meter zee-ijs die de Barentszzee kwijtraakt er 70 kilo extra waterdamp ontstaat dat boven Europa weer uit de lucht kan komen zetten. Het wijst erop dat de Barentszzee – waarvan verwacht wordt dat deze binnen 60 jaar ijsvrij zal zijn – in toekomstige winters een belangrijke bron van neerslag voor Europa zal worden. “Zoals gezegd vinden koude perioden – vaak wel iets minder heftig van het Beast from the East – al best regelmatig plaats en het is nog onduidelijk of de ernst en frequentie ervan in de toekomst onder invloed van klimaatverandering zal toenemen of afnemen,” stelt Hubbard. “Wat wij aantonen is dat deze koude perioden onder invloed van minder zee-ijs en meer verdamping niet enkel kou, maar ook veel meer neerslag met zich meebrengen, waardoor we ze in de toekomst ook zullen gaan associëren met extremere sneeuwval of – als het klimaat verder opwarmt – heftige regenbuien.”
Verrassend
De impact die de Barentszzee zo heeft, heeft ook Hubbard verrast. “Als cryosferisch onderzoeker die in de afgelopen drie decennia veel veldwerk in het Arctisch gebied (met name Groenland) heeft gedaan, ben ik gewend aan de grote veranderingen die daar optreden: terugtrekkende ijskappen en gletsjers, smeltend zee-ijs… Maar onze metingen van vocht afkomstig van de Barentszzee laten zien dat tijdens het Beast from the East en andere koude perioden in het afgelopen decennium er net zoveel water uit de Barentszzee verdampt als in de Atlantische Oceaan.”
Het onderzoek maakt volgens Hubbard nog eens duidelijk hoe complex het klimaatsysteem is. “Het is gemakkelijk om modellen te extrapoleren en een sneeuwvrij Groot-Brittannië en Europa met warmere winters te voorspellen. Maar onze studie – gebaseerd op observaties – laat zien dat dat echt te simplistisch is.”
