Een nieuw onderzoek wijst erop dat de meeste samenlevingen een set ‘heilige’ principes hebben. Mensen zijn zelfs bereid om voor die principes te sterven. Als één van de principes geweld wordt aangedaan, voelen mensen zich verplicht om wraak te nemen. Zelfs als die wraak meer kwaad dan goed doet. De rationaliteit verdwijnt en maakt plaats voor oorlog.
De psychologen verzamelden vijftig Amerikaanse studenten en legden ze een denkbeeldige crisissituatie voor. De studenten kregen te horen dat een ander land honderd Amerikanen had gekidnapt en dat de kans groot was dat de gijzelnemers de Amerikanen zouden vermoorden. De helft van de proefpersonen moest op de crisis reageren met een diploomatieke oplossing. De andere helft moest nadenken over een militaire reactie.
Voorstel
De proefpersonen kwamen met een voorstel. Toen de wetenschappers de proefpersonen daarna vertelden dat het voorstel zou resulteren in de bevrijding van alle gijzelaars, zetten alle proefpersonen hun plan ook door. Maar als de proefpersonen te horen kregen dat één Amerikaanse gijzelaar het leven zou laten, veranderde dat. De ‘diplomaten’ wilden hun plan plots niet voortzetten. De ‘militairen’ wel. Sterker nog: zij bleken hun plan zelfs door te zetten als 99 gijzelaars het leven zouden laten. Een studie onder Nigerianen en Palestijnen leverde dezelfde resultaten op. “Mensen zijn bereid om meer verliezen te accepteren tijdens geweld dan tijdens diplomatiek ingrijpen,” concludeert onderzoeker Scott Atran. “Dat slaat nergens op.”
WIST U DAT…
Afweging
Toch denkt Atran de resultaten wel te kunnen verklaren. Volgens hem dachten de diplomaten na over de voor- en nadelen van hun ingrijpen en maakten de militairen die afweging niet. Bij de laatst genoemde groep werden beslissingen niet ingegeven door rationele overwegingen, maar door de heilige regels van de samenleving. Tijdens het experiment dreigden de gijzelnemers de Amerikanen immers iets aan te doen. En dat is in strijd met de heilige regel dat onschuldige mensen niet vermoord mogen worden. Die regel was zo belangrijk voor de militairen dat ze – ongeacht de uitkomst – hard wilden terugslaan.
Samenwerking
Andere wetenschappers kunnen zich in de conclusies van Atran vinden. De mensheid zou – zeker in het prille begin – baat gehad hebben bij de heilige regels. Lang geleden kwamen verschillende groepen mensen bij elkaar en moesten deze gaan samenwerken. Een set regels heeft de samenwerking waarschijnlijk wat gemakkelijker gemaakt.
Of de resultaten van de studie ook van toepassing zijn op ‘echte’ politici en militairen is onduidelijk. De wetenschappers hopen dat in een nader onderzoek te achterhalen. De volledige studie is terug te vinden in het blad Proceedings of the Royal Society B.
