Helderheid van Betelgeuze neemt af: staat de nabije ster op ontploffen?

Het is een vraag die velen momenteel bezighoudt.

Op ongeveer 600 lichtjaar afstand van de aarde bevindt zich een rode superreus: Betelgeuze. Wie op een heldere avond wel eens een blik op de hemel heeft geworpen, heeft de ster ongetwijfeld gezien; de ster is namelijk heel fel. Bovendien valt deze op tussen alle andere sterren doordat deze wat rood van kleur is.

Betelgeuze is enorm: als je de ster op de plaats van de zon zou zetten, zou deze zelfs Jupiter opslokken. Afbeelding: ALMA (ESO / NAOJ / NRAO) / E. O’Gorman / P. Kervella.

Betelgeuze is een ster die leeft volgens het motto: live fast, die young. Hoewel de ster nog maar 8 miljoen jaar oud is – piepjong, in vergelijking met onze 4,5 miljard jaar oude zon – zal deze spoedig sterven. De zeer heldere ster maakt namelijk in rap tempo zijn brandstof op. En zonder die brandstof – oftewel bron van energie – kan de ster niet meer opboksen tegen de zwaartekracht en stroomt een deel van zijn eigen massa richting de kern. Die kern wordt zwaarder en zwaarder en is uiteindelijk gedoemd om ineen te storten. Het resultaat is een gigantische explosie – een supernova – die in het geval van Betelgeuze naar verwachting zelfs op klaarlichte dag vanaf de aarde te bewonderen is.

Wanneer?
Grote vraag is natuurlijk: wanneer gaat Betelgeuze ontploffen? Astronomen houden een flinke slag om de arm; ze verwachten dat het binnen zo’n 100.000 jaar gaat gebeuren. Heel concreet betekent dat, dat het nog tienduizenden jaren kan duren. Maar het kan ook zomaar morgen of volgende week gebeuren.

Afname in helderheid
Reden genoeg voor astronomen om Betelgeuze nauwlettend in de gaten te houden. En de laatste weken mag de ster zich in extra aandacht verheugen. Want eerder deze maand hebben astronomen bekend gemaakt dat de helderheid ervan recent flink is afgenomen. En dat heeft velen aan het denken gezet: zou het nu dan toch gaan gebeuren?

Wat merken we er hier op aarde van als Betelgeuze ontploft?
De rode superreus staat relatief dicht bij de aarde. En een supernova-explosie zouden we zelfs op klaarlichte dag vanaf het aardoppervlak kunnen bewonderen. Maar gaan we op andere manieren nog iets merken van deze explosie? Onderzoekers denken van niet. Daarvoor is de afstand tussen Betelgeuze en de aarde te groot. Lees er hier alles over!

Wat hebben astronomen gezien?
Begin deze maand lieten astronomen weten dat de helderheid van Betelgeuze sinds oktober afneemt. En op 7 december was de helderheid zelfs afgenomen tot een magnitude van +1.12. Nog niet eerder had Betelgeuze in de meer dan 25 jaar dat deze astronomen de ster monitorden, zo’n beperkte helderheid gehad.

En begin deze week kwamen dezelfde onderzoekers met een update: Betelgeuze had nog wat helderheid ingeleverd. Waar Betelgeuze doorgaans de op vijf of zes na helderste ster aan de hemel is, moet deze nu zo’n 20 helderdere sterren voor zich dulden.

Wat is er aan de hand?
Is dit het begin van het einde? Of ondergaat de ster veranderingen die geenszins op zijn ondergang duiden? Vooralsnog gaan astronomen er niet direct vanuit dat de ster daadwerkelijk op korte termijn gaat ontploffen. Ze wijzen er daarbij op dat fluctuaties in de helderheid van Betelgeuze niet ongebruikelijk zijn. In het verleden is de helderheid wel vaker afgenomen. Sterker nog: de ster lijkt twee cycli te doorlopen waarin de helderheid afneemt en weer toeneemt. De ene cyclus duurt grofweg 425 dagen. De andere ongeveer 6 jaar. Mogelijk komt de sterke afname in helderheid die onderzoekers nu zien, voort uit het samenvallen van de dieptepunten in helderheid die deze twee cycli kenmerken. “Maar dat moeten we uitzoeken,” aldus de astronomen die de afnames in helderheid als eersten meldden. Mochten de afnames in helderheid inderdaad te herleiden zijn naar deze twee cycli, dan verwachten de onderzoekers dat de helderheid binnenkort een dieptepunt bereikt, om vervolgens weer toe te nemen.

De meeste astronomen verwachten dus niet direct vuurwerk van Betelgeuze. Maar ze houden de ster de komende tijd wel extra goed in de gaten. Want je weet het maar nooit…

Bronmateriaal

Afbeelding bovenaan dit artikel: Andrea Dupree (Harvard-Smithsonian CfA), Ronald Gilliland (STScI), NASA en ESA

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd