In 1812 stond Napoleon op het punt om Rusland te veroveren. Door een slimme truc van de Russische generaal Michail Koetoezov vluchtte de Fransman in de winter van 1812/1813 naar Parijs. Toch heeft Rusland de overwinning niet alleen te danken aan Koetoezov, maar ook aan de geniale hersenchirurg Jean Massot.
Koetoezov overleefde beide aanslagen, maar zijn frontale kwab was vernietigd. Dit verklaart waarom Koetoezov op latere leeftijd opmerkelijke beslissingen nam. Zo maakte de Russische generaal in de herfst van 1812 een vreemde beslissing, maar die leidde tot een Russische overwinning.
Was Koetoezov laf en bang?
In 1812 ondernam Napoleon een veldtocht naar Rusland. Het superieure leger vertrok met bijna 700.000 soldaten, maar slechts 20.000 individuen overleefden de veldtocht. Het leger van de Russen was veel kleiner, dus er was maar een kleine kans dat Rusland als overwinnaar uit de strijd kwam. Generaal Koetoezov gaf de opdracht om terug te trekken en verhuisde met zijn leger naar het oosten van Moskou. Hierdoor was de weg vrij voor het leger van Napoleon. Daarnaast gaf Koetoezov de opdracht om branden te stichten in de Russische hoofdstad. Omdat Moskou voor een groot deel uit houten gebouwen bestond, ging vrijwel de hele stad in vlammen op.
Terugtrekking
Het resultaat was dat de Fransen geen beschutting meer hadden. Door de langdurige branden ging alles wat de Fransen van nut kon zijn – zoals de voedselvoorraden, graanschuren, pakhuizen met textiel en leer – in vlammen op. Vanwege het gebrek aan voedsel en de strenge winter met temperaturen tot -38 graden Celsius vertrok het leger van Napoleon uit Rusland. Koetoezov dwong het Franse leger om de route te nemen door verlaten en verwoeste dorpen, waardoor het leger nog verder uitdunde. Bijna alle paarden stierven of werden gedood door hongerige soldaten, waardoor de soldaten vele kilometers te voet moesten afleggen. Het was een zware slag voor Napoleons ambities om heel Europa te besturen.
Het is en blijft een bijzondere beslissing dat Koetoezov met zijn leger terugtrok. “De andere generaals dachten dat Koetoezov gek was geworden, en misschien was hij dat ook wel”, vertelt onderzoeker Mark C. Pruel van het Barrow Neurological Institute in een paper in het wetenschappelijke vakblad Journal of Neurosurgery. “Dankzij de operatie van Massot bleef Koetoezov in leven, maar zijn hersenen en oog waren ernstig beschadigd. Ironisch genoeg maakte hij hierdoor zijn beste beslissing ooit. Stel, hij was helemaal gezond, dan zou hij wellicht Napoleon confronteren, wat ongetwijfeld tot een nederlaag had geleid.”
Nog geen vier maanden na zijn overwinning overleed Koetoezov in Pruisen. Nog steeds wordt hij beschouwd als één van de belangrijkste Russische generaals in de geschiedenis.
