En mogelijk is deze verandering permanent.
Dat een tripje naar de ruimte invloed heeft op ons lichaam is al langer bekend. Zo kunnen je ogen erop achteruit gaan en verslappen je spieren en botten. Nu brengt een nieuwe studie aan het licht dat langdurige ruimtereizen meer verstrekkende gevolgen kunnen hebben dan gedacht. Want mogelijk brengt het permanente veranderingen in de hersenen teweeg.
Microzwaartekracht
Meer dan de helft van de astronauten die op het internationaal ruimtestation is geweest heeft naderhand veranderingen in hun gezichtsvermogen opgemerkt. Dat komt omdat ze langdurig blootgesteld zijn geweest aan de microzwaartekracht van de ruimte. “Als je je in microzwaartekracht bevindt, verspreiden vloeistoffen – zoals zuurstofarm bloed – zich niet langer naar je onderste ledematen, maar vindt makkelijker een weg naar het hoofd,” legt onderzoeksleider Larry Kramer uit. “Die beweging naar het hoofd kan mogelijk verantwoordelijk zijn voor de veranderingen die we in de ogen van astronauten waarnemen.”
MRI-scans
De gewichtloosheid van de ruimte heeft dus een behoorlijke impact op de ogen. Maar heeft het ook nog andere consequenties? Om daar achter te komen, verzamelden de onderzoekers elf astronauten – tien mannen en één vrouw – en maakten, voordat ze naar het ISS vertrokken, een aantal MRI-scans van hun hersenen. Een dag na hun terugkeer werden er wederom MRI-scans vervaardigd. En vervolgens moesten de astronauten ook gedurende het jaar nog een paar keer terugkomen.
Hersenvolume
Uit de bevindingen blijkt dat langdurige blootstelling aan microzwaartekracht inderdaad impact heeft op de hersenen. Zo kwamen de onderzoekers erachter dat het hersenvolume toeneemt, net als de hoeveelheid hersenvocht; de waterige vloeistof die zich in en om de hersenen en het ruggenmerg bevindt. Deze veranderingen waren een jaar na de reis van de astronauten naar het ISS nog steeds zichtbaar, wat betekent dat de veranderingen mogelijk permanent zijn.
“We hebben een aanzienlijke toename van de witte stof in de hersenen vastgesteld,” legt Kramer uit. “Meer witte stof is in feite verantwoordelijk voor de toename van het hersenvolume en de hoeveelheid hersenvocht.” Maar dat is niet het enige. de MRI-scans onthulden namelijk ook veranderingen in de hypofyse; een klier ter grootte van een kikkererwt die zich midden in het hoofd, onder de hersenen bevindt en die vele hormonen afscheidt. “We kwamen erachter dat de hypofyse kleiner is na een ruimtereis,” vertelt Kramer. De meeste astronauten hadden bovendien een vervormde hypofyse. En dat betekent dat de astronauten tijdens hun ruimtereis een verhoogde druk binnen de schedel hadden ervaren. Ten slotte constateerden de onderzoekers een toename van het volume in de zijventrikels; twee holtes in de hersenen.
Sporen
Kort gezegd betekenen de bevindingen uit de studie dat ruimtereizen hun sporen nalaten in de hersenen van astronauten. Al is het nu nog de vraag hoe ernstig dit is. De toename van het hersenvolume lag namelijk nog steeds binnen de grenzen van een gezonde volwassene. De veranderingen zijn vergelijkbaar met veranderingen die optreden bij mensen die lange perioden van bedrust voorgeschreven hebben gekregen.
De studie licht een tipje van de sluier over wat langdurige ruimtereizen mogelijk voor impact hebben op ons lichaam. En dat is heel belangrijk. Zeker nu NASA binnenkort terug wil naar de maan en van plan is daar ook permanent te blijven. Bovendien liggen er ook ruimtereizen naar Mars in het verschiet. Het betekent dat wetenschappers op zoek zijn naar oplossingen om de nadelige gevolgen van gewichtloosheid tegen te gaan. Een optie die wordt overwogen is het creëren van kunstmatige zwaartekracht met behulp van een grote centrifuge. Maar er worden ook andere wegen ingeslagen. Zo hebben onderzoekers al een mogelijke oplossing ontwikkeld om de verslapping van spieren en botten in de ruimte tegen te gaan. En wel met een stofje uit rode wijn…
