De gehavende radiotelescoop – die onder meer schitterde in de film ‘Contact’ – wordt niet meer gerepareerd, maar ontmanteld.
Nadat in augustus een belangrijke kabel losschoot en flinke schade veroorzaakte aan de radiotelescoop, ging het begin deze maand opnieuw mis. Een tweede kabel brak doormidden en veroorzaakte eveneens schade aan de telescoop. Eerder deze week werd pas echt duidelijk hoe ernstig de situatie was, toen bekend werd dat de telescoop zonder ingrijpen zomaar ineen kon storten. De toekomst van de radiotelescoop hing aan een zijden draadje. En zojuist is bekend geworden dat het echt einde verhaal is. De bekende radiotelescoop die tot zoveel mooie ontdekkingen heeft geleid, wordt ontmanteld.
Grote ontdekkingen
En daarmee komt een einde aan een tijdperk, dat in de jaren zestig begon. Toen begon men nabij het plaatsje Arecibo in Puerto Rico aan de bouw van een enorme radiotelescoop.
De telescoop is nog maar net af, of onderzoekers gebruiken deze in 1964 om de rotatietijd van Mercurius vast te stellen. Later zal blijken dat de radiotelescoop nog veel meer in zijn mars heeft. Zo is het met deze radiotelescoop dat men in de decennia erna de eerste exoplaneten ontdekt, het bestaan van neutronensterren aantoont, de eerste repeterende snelle radioflits spot en bewijst dat op de polen van Mercurius ijs rust. Als klap op de vuurpijl speelt de radiotelescoop een centrale rol in de zoektocht naar buitenaards leven. Zo wordt de telescoop ingezet om eventuele buitenaardse radiotransmissies op te sporen en is deze in 1974 ook gebruikt om een radiobericht naar eventuele intelligente beschavingen in de bolvormige sterrenhoop M13 te sturen.
Problemen
Het moge duidelijk zijn: de Arecibo-radiotelescoop – die ook schitterde in de bekende film ‘Contact’ en in de vorige eeuw zelfs even opdook in een Bondfilm – heeft een rijke geschiedenis. Maar het is niet alleen maar rozengeur en manenschijn. De telescoop heeft – sinds deze meer dan vijftig jaar geleden het levenslicht zag – ook heel wat orkanen, tropische stormen en aardbevingen meegemaakt, die het observatorium lang niet altijd in de koude kleren gingen zitten. Ook zijn er met name de laatste decennia regelmatig geldzorgen geweest en leek het er rond 2006 zelfs even op dat deze op niet al te lang termijn zou moeten sluiten. Maar men kreeg de financiering rond en de telescoop was weer gered.
Dat 2020 uiteindelijk het jaar zou worden waarin het doek echt valt voor de Arecibo-radiotelescoop, zullen weinigen deze zomer aan hebben zien komen. Want tot augustus was er weinig aan de hand. Er werden nog wat reparaties uitgevoerd vanwege beschadigingen die de telescoop in 2017 door toedoen van orkaan Maria opliep, maar niets wees erop dat de telescoop bezig was aan zijn laatste wapenfeiten. En dan slaat het noodlot begin augustus toe. Eén van de kabels van het 900 ton zware platform dat boven de schotel hangt, schiet los en slaat een 30 meter groot gat in de schotel.
Er volgde direct een onderzoek naar de oorzaak van het losschieten van deze kabel en de toestand van de overgebleven kabels. En begin november had men voldoende informatie vergaard om de herstelwerkzaamheden aan te vangen. Maar de monteurs waren nog niet begonnen of het ging alweer mis. Een tweede kabel – verbonden aan dezelfde toren als de kabel die in augustus losschoot – brak dwars doormidden. Vermoedelijk is het te herleiden naar het feit dat deze kabel door het incident in augustus meer gewicht te dragen had.
Tegenslag
Een enorme tegenslag, zo stelde ook Francisco Cordova, directeur van het observatorium, kort na het breken van de tweede kabel. “Dit is zeker niet iets wat we willen zien (…) We hadden de situatie goed geëvalueerd (…) en plannen gemaakt voor reparaties. En nu dit.” Vorige week werd echter pas echt duidelijk hoe penibel de situatie was. Na onderzoek konden engineers namelijk niet garanderen dat de overgebleven kabels het 900 ton zware platform in de lucht konden houden. “Elk van de overgebleven kabels draagt nu meer gewicht dan hiervoor, waardoor de kans dat een andere kabel breekt toeneemt en dat zou waarschijnlijk resulteren in het instorten van de gehele structuur,” zo meldde de University of Central Florida dat de telescoop samen met de National Science Foundation (NSF) beheert.
Er volgde meer onderzoek en daaruit is volgens NSF gebleken dat de radiotelescoop niet gered kan worden zonder de levens van de reparateurs in gevaar te brengen. Een analyse van de kabel die in november brak, heeft namelijk uitgewezen dat deze kabel er veel slechter aan toe was dan werd aangenomen en het lijkt niet ondenkbaar dat dat ook voor de andere kabels geldt. En daarmee is de kans dat het platform tijdens reparatiewerkzaamheden alsnog naar beneden komt, simpelweg te groot. “Uiteindelijk lieten de data zien dat we dit simpelweg niet veilig konden doen,” aldus Ralph Gaume, namens NSF. En daarmee valt na bijna zes decennia het doek voor de Arecibo-radiotelescoop. Om te voorkomen dat de telescoop onverwacht onder zijn eigen gewicht bezwijkt, wil men deze de komende periode gecontroleerd ontmantelen. Onduidelijk is nog hoeveel tijd dat in beslag gaat nemen.
