Het ijs op aarde smelt steeds sneller

Het tempo waarin het ijs vandaag de dag wegkwijnt ligt zo’n 65 procent hoger dan grofweg twintig jaar geleden.

Dat het ijs op onze planeet smelt, mag ondertussen geen geheim meer zijn. Maar in welk tempo gebeurt dit precies? Onderzoekers hebben in een nieuwe studie gepoogd een antwoord te formuleren op die prangende vraag. “In de afgelopen drie decennia is er enorme internationale inspanning geleverd om te begrijpen wat er met verschillende componenten van het ijssysteem op aarde gebeurt,” zegt onderzoeksleider Thomas Slater. “Maar satellieten stellen ons nu ook in staat om routinematig de uitgestrekte en onherbergzame gebieden in kaart te brengen. Onze studie is de eerste die kijkt naar al het ijs dat op de hele aardbol verloren gaat.”

De cijfers
De onderzoekers brachten in eerste instantie in kaart hoeveel ijs er tussen 1994 en 2017 wereldwijd is verdwenen. En het blijkt om enorme getallen te gaan. Zo stellen de onderzoekers dat we tussen 1994 en 2017 zo’n 28 biljoen ton ijs zijn kwijtgeraakt. Voor je beeldvorming, dat is gelijk aan een ijslaag van 100 meter dik die het hele Verenigd Koninkrijk bedekt.

Tempo
Maar niet alleen is er in de afgelopen twintig jaar veel ijs weggekwijnd, de mate waarin dit gebeurt neemt in steeds sneller tempo toe. De onderzoekers komen namelijk tot de alarmerende ontdekking dat het ijs op aarde, met name in de afgelopen drie decennia, drastisch is afgenomen. In de jaren negentig smolt er bijvoorbeeld nog zo’n 0,8 biljoen ijs per jaar weg. Maar in 2017 blijkt dit te zijn toegenomen tot zo’n 1,3 biljoen ton ijs per jaar. Om dit in perspectief te plaatsen: een biljoen ton ijs kan worden gezien als een ijsblokje van 10x10x10 km, dat groter zou zijn dan de Mount Everest. Kijken we over het geheel, dan blijkt dat het tempo waarin het ijs vandaag de dag wegkwijnt zo’n 65 procent hoger ligt dan 23 jaar geleden.

Een biljoen ton ijs kan worden gezien als een ijsblokje van 10x10x10 km, wat groter zou zijn dan de Mount Everest – hier geïllustreerd als een ijsblokje over New York. Afbeelding:
Planetary Visions

IJskappen
Deze sterke toename wordt volgens de onderzoekers voornamelijk veroorzaakt door wegsmeltend ijs op Antarctica en Groenland. Zo ontdekten ze dat er onderhand al zo’n 3,8 biljoen ton ijs op de Groenlandse ijskap is verdwenen en de Antarctische ijskap het met zo’n 2,5 biljoen ton minder ijs moet doen. “Hoewel in elke regio die we hebben bestudeerd minder ijs te vinden is, zijn de verliezen op Antarctica en Groenland het meest versneld,” zegt Slater. “De ijskappen volgen nu de meest pessimistische klimaatscenario’s die door het IPCC zijn opgesteld.”

Klimaatmodellen
Het International Panel on Climate Change (kortweg IPCC) komt regelmatig met klimaatrapporten waarin het de toekomst van ons klimaat en onze planeet schetst. In deze rapporten schetsen ze meerdere klimaatscenario’s. Sommige van die scenario’s zijn zeer optimistisch en gaan ervan uit dat we wereldwijd een zeer ambitieus klimaatbeleid omarmen en zo de CO2-uitstoot op korte termijn terug weten te dringen en de stijging van de CO2-concentratie in de atmosfeer en dus de opwarming van de aarde weten te beperken. Andere scenario’s zijn wat somberder en gaan uit van een situatie waarin er niet of nauwelijks actie wordt ondernomen om de uitstoot terug te dringen en waarbij de aarde verder blijft opwarmen, met alle gevolgen van dien.

Het zijn zorgwekkende bevindingen. Het waargenomen ijsverlies vertaalt zich namelijk in een behoorlijke zeespiegelstijging. De verliezen op Antarctica en Groenland hebben bijvoorbeeld al bijgedragen aan een wereldwijde zeespiegelstijging van 35 millimeter. En met elke centimeter waarmee onze zeespiegel stijgt, lopen ongeveer een miljoen mensen in laaggelegen gebieden het gevaar om uit hun huizen te worden verdreven. “Een zeespiegelstijging op deze schaal zal deze eeuw dus zeer ernstige gevolgen hebben voor kustgemeenschappen,” waarschuwt Slater. Maar het wegkwijnende ijs verhoogt niet alleen dit risico op overstromingen aan de kust – wat gevolgen zal hebben voor samenlevingen, de economie en het milieu – het bedreigt ook de natuurlijke leefgebieden van wilde dieren, waardoor sommige soorten steeds verder richting de afgrond worden geduwd.

Oorzaak
Wat er aan deze hevige smelt ten grondslag ligt? De huidige stijgende atmosferische temperaturen zijn de belangrijkste oorzaak van de afname van Arctisch zee-ijs en het wegkwijnende ijs op gletsjers, zo stellen de onderzoekers. Zo blijkt dat de atmosfeer sinds 1980 met maar liefst 0,26 graden Celsius per decennium is opgewarmd. Tegelijkertijd zijn stijgende oceaantemperaturen met name schuldig voor de smelt op de Antarctische ijskap. Sinds 1980 is de oceaan zo’n 0,12 graden Celsius per decennium warmer geworden. De onderzoekers komen tot de ontdekking dat 68 procent van het totale ijsverlies door stijgende atmosferische temperaturen is veroorzaakt, terwijl 32 procent van het totale ijsverlies door een warmere oceaan teweeg is gebracht.

Zee-ijs
Maar niet alleen de ijskappen verliezen in rap tempo ijs. Ook het Arctische zee-ijs en de ijsplaten op Antarctica moeten eraan geloven. Deze verloren gedurende de onderzoeksperiode respectievelijk 7,6 biljoen ton en 6,5 biljoen ton ijs. “Dit zee-ijsverlies draagt niet gelijk bij aan de zeespiegelstijging, maar heeft wel een indirecte invloed,” legt onderzoeker Isobel Lawrence uit. “Eén van de belangrijkste taken van het Arctisch zee-ijs is om zonnestraling terug de ruimte in te reflecteren, waardoor het noordpoolgebied koel blijft. Terwijl het zee-ijs afneemt, wordt er echter meer zonne-energie door de oceanen en de atmosfeer geabsorbeerd, waardoor het noordpoolgebied wereldwijd gezien het snelst opwarmt.”

Al met al blijkt dat iets meer dan de helft van de totale afname aan ijs (58 procent) op het noordelijke halfrond heeft plaatsgevonden, tegenover 42 procent op het zuidelijk halfrond. Deze afname aan ijs en het toenemende tempo waarin dit gebeurt, is alles behalve geruststellend. En het ziet er niet direct naar uit dat we dat tij kunnen keren. Zo denken wetenschappers dat bijvoorbeeld de Antarctische ijskap de komende jaren nog veel meer ijs gaat verliezen. En dat is zorgwekkend. Want dit betekent dat ook de zeespiegel nog veel verder gaat stijgen. Zo voorspellen wetenschappers dat als de ijskap blijft wegsmelten, deze in de komende eeuwen verantwoordelijk is voor een zeespiegelstijging van meerdere meters.

Wist je dat…

…onderzoekers zich ook zorgen maken over het oudste en dikste zee-ijs op aarde? Doordat ijsbogen steeds korter standhouden, dreigt het zee-ijs naar warmere wateren zijn ondergang tegemoet te drijven. Lees hier snel verder!

Bronmateriaal

"Our world is losing ice at record rate" - ESA

Afbeelding bovenaan dit artikel: ESA

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd