En eenmaal daar aangekomen, zal het niet te stoppen zijn.
Het nieuwe coronavirus grijpt wereldwijd om zich heen. En ook Griekenland wordt niet gespaard. In het land zijn volgens de laatste schattingen nu iets meer dan 380 mensen met het nieuwe coronavirus besmet. En ook op het eiland Lesbos is het virus inmiddels aangetroffen. Het lijkt dan ook een kwestie van tijd voor het virus het verdere eiland koloniseert en daarbij ook op de overvolle vluchtelingenkampen stuit. Hulporganisaties zien dat moment met angst en beven tegemoet. Want waar men elders nog maatregelen kan treffen om de verspreiding van het virus af te remmen, zijn de mensen in de vluchtelingenkampen op Lesbos en andere Griekse eilanden volstrekt weerloos.
Lesbos
Op Lesbos bevindt zich het vluchtelingenkamp Moria. Er is officieel plaats voor zo’n 2850 vluchtelingen. Maar volgens de laatste schattingen verblijven er momenteel 20.000 mensen. Het overvolle kamp maakt deel uit van een omvangrijke, slepende Griekse tragedie waarin – tegen wil en dank – een hoofdrol is weggelegd voor in totaal zo’n 42.000 vluchtelingen die geen kant meer op kunnen. En die tragedie dreigt nu – in het licht van het nieuwe coronavirus – uit te groeien tot een ware catastrofe. Want terwijl overheden wereldwijd hun burgers opdragen om thuis te blijven, afstand te houden tot elkaar en zich bij corona-gerelateerde gezondheidsklachten te isoleren, zitten mensen in de Griekse vluchtelingenkampen noodgedwongen dicht op elkaar. In kleine tenten wonen gezinnen van vijf of zes personen en de hygiëne in het kamp is belabberd; niet zelden moeten mensen een waterkraan met honderden anderen delen. Hoe handhaaf je hier de hygiëne- en social distancing-maatregelen die de Wereldgezondheidsorganisatie in de bestrijding van het nieuwe coronavirus predikt? Het antwoord is simpel: niet.
Marit van Lenthe, arts en werkzaam bij Artsen zonder Grenzen, windt zich er hoorbaar over op. “Wat zo erg is, is dat de mensen hier niet eens de mogelijkheid hebben om zich tegen het virus te beschermen.”
Moeilijk beheersbaar
Van Lenthe weet waar ze het over heeft. Ze heeft het vluchtelingenkamp op Lesbos met eigen ogen gezien. “De opvang is beneden alle peil. Ik heb in mijn leven veel vluchtelingenkampen gezien, maar wat daar gebeurt, is afschuwelijk.” En als het nieuwe coronavirus ook hier toeslaat, zijn de gevolgen niet te overzien. “Het zal ontzettend moeilijk zijn om de situatie beheersbaar te houden,” voorspelt Van Lenthe. Doordat mensen dicht op elkaar zitten, heeft het virus praktisch vrij spel. Mensen kunnen immers geen afstand houden van elkaar. En ook regelmatig de handen wassen, is met de beperkte faciliteiten ondenkbaar. Zelfs het isoleren of in quarantaine plaatsen van (vermoedelijke) coronapatiënten is vrijwel onmogelijk. Laat staan dat ernstig zieke patiënten kunnen rekenen op de zorg die ze nodig hebben. “Als mensen bijvoorbeeld aan de beademing moeten, dan is dat al een probleem. Want dat is er niet op het eiland.”
Volgens Van Lenthe is er eigenlijk maar één optie. “De mensen moeten uit elkaar. Want alleen dan kunnen ze zichzelf tegen het virus beschermen.” Het mag volgens Van Lenthe niet gezien worden als een Griekse uitdaging. “Dit is wat mij betreft een Europese verantwoordelijkheid: als alle landen voor nu wat vluchtelingen opnemen en een eigen kamer geven, zodat ze zich in ieder geval terug kunnen trekken, dan kijken we daarna weer wel verder. Of de Europese landen – die stuk voor stuk hard bezig zijn hun eigen hachje te redden – daar gehoor aan zullen geven, lijkt hoogst twijfelachtig. Maar het moet. Veel tijd is er echter niet. Want het virus raast door. “Nu kan er nog wat worden gedaan, maar dan moet dat wel snel gebeuren.”
