Hoe berekenen we afstanden tot nabije sterren?

Wetenschappers gebruiken radar om afstanden tot nabije objecten te meten, bijvoorbeeld de maan. Zij kijken hoe lang het duurt voor de straal terugkaatst. De meeste sterren zijn tientallen of honderden lichtjaren van ons verwijderd. Het is dan niet te doen om radiogolven (radar) af te schieten, omdat deze niet worden teruggekaatst.

Maar we hebben geluk. De aarde is 150 miljoen kilometer verwijderd van de zon. Over 180 dagen bevinden wij ons aan de andere kant van de zon. We zijn dan dus 300 miljoen kilometer verplaatst. Vanuit deze positie ziet de sterrenhemel er iets anders uit dan vanuit onze huidige positie.

Misschien ken je het effect van parallax wel. Hoe verder een voorwerp, hoe minder het met de waarnemer lijkt te bewegen. Dit is hiernaast goed te zien. De palmbomen op de voorgrond bewegen minder snel dan de bergen op de achtergrond. De bergen bewegen weer minder snel dan de maan en de sterrenhemel.

Je kunt het zelf testen. Houd één vinger voor je neus en doe je rechteroog dicht. Doe vervolgens je rechteroog open en je linkeroog dicht. Zoals je ziet is de achtergrond ten opzichte van je vinger veranderd. Zo doen sterrenkundigen dat ook. Wanneer de aarde 300 miljoen kilometer is verplaatst, zijn bepaalde sterren schijnbaar verplaatst, terwijl verre achtergrondstelsels niet zijn verplaatst. Dit komt omdat sterrenstelsels zo ver weg liggen, dat onze verplaatsing van 300 miljoen kilometer niet groot genoeg is om een verschuiving te zien. Sterren die dichtbij staan, schuiven echter wel mee. Een goed voorbeeld is Alpha Centauri, een ster die op vier lichtjaar van de aarde staat. Deze ster wiebelt het meest op en neer. Daaruit leiden wetenschappers dat dit een directe buur is van de aarde.

De verschuivingen zijn met het blote oog niet te zien. Er is daarom speciale meetapparatuur nodig om de schijnbare verplaatsing te meten. De Gaia-telescoop is in staat om zeer nauwkeurige metingen te doen en kan hierdoor de afstanden tot miljoenen sterren nog beter bepalen. In april 2018 bevatte de dataset van deze ruimtetelescoop al meer dan 1,3 miljard sterren. Dit zijn allemaal sterren waarvan we nu de exacte positie en bewegingen weten. Als je beseft dat Gaia in 2013 is gelanceerd, dan kun je dus gerust concluderen dat deze telescoop een bezig bijtje is!

Bronmateriaal

Archief Scientias.nl

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd