Hoe gaat het Australische landschap eruit zien als extreme bosbranden blijven terugkeren?

In een drieluik gaan we in op de allesverwoestende bosbranden die Australië al maanden teisteren. Vandaag gaan we in op de toekomst: wat kunnen we verwachten als bosbranden in Australië frequenter voor gaan komen?

“We zijn op het meest kritieke punt in de menselijke geschiedenis aangekomen,” zegt Bob Hill, directeur van het Environment Institute aan de Universiteit van Adelaide in een interview met Scientias.nl. Volgens hem staan de huidige Australische bosbranden alles behalve op zichzelf. “Deze gebeurtenis moet worden beschouwd als ondubbelzinnig bewijs van klimaatverandering,” zegt hij. En dat betekent dat als we niets doen, dit soort catastrofes in de toekomst veel vaker op het toneel zullen verschijnen.

Wereldnieuws
Hoewel de Australische bosbranden al maanden het wereldnieuws domineren, is het de vraag hoe verrassend ze eigenlijk zijn. Met het oog op het veranderende klimaat zijn ze dat misschien wel niet. “Dit soort situaties worden al tientallen jaren voorspeld door klimaatwetenschappers, ecologen en branddeskundigen,” zei universitair hoofddocent Euan Ritchie in een eerder interview met Scientias.nl. “Tragisch genoeg zijn deze voorspellingen op de meest afschuwelijke manier en op een ongekende schaal uitgekomen.” Overal ter wereld zijn afgelopen jaren diverse temperatuurrecords verpulverd. Ook in Australië. Op maandag 17 december 2019 sneuvelde het nationale hitterecord, om een dag later alweer te worden aangescherpt. Zo ervaarde Australië op dinsdag 18 december 2019 de warmste dag ooit met een gemiddelde temperatuur van 41,9 graden. Het vorige record stond op 40,3 graden Celsius en stamt uit 2013.

Bosbranden
Over het geheel ervaart Australië momenteel een ongekende warme zomer. En die zinderende hitte gaat gepaard met vernietigende en wijdverspreide bosbranden. Hier houdt het trouwens nog niet op. Onderzoekers voorspellen dat het, met het oog op klimaatverandering, in de toekomst alleen maar warmer en droger gaat worden. En dat betekent volgens Hill dat ook desastreuse bosbranden een frequenter terugkerend verschijnsel gaan worden. “Terwijl de gemiddelde temperatuur blijft stijgen, is de echte zorg dat ook de extreme temperaturen aanzienlijk zullen toenemen,” legt hij uit. “Dagen waarop het kwik ver boven de 40 graden Celsius uitkomt zijn nu relatief gebruikelijk geworden. Dit wordt versterkt door straffe en droge winden die door woestijnen het land in worden geblazen. Hierdoor ontstaan er catastrofale brandomstandigheden.”

CO2-uitstoot
De bosbranden leveren ook zelf een bijdrage aan klimaatverandering. De branden leiden onder meer tot een flinke uitstoot van CO2. Het is te herleiden naar vegetatie die reeds aan het vuur ten prooi is gevallen. Denk bijvoorbeeld aan uitgestrekte bossen. De bomen in deze bossen hebben jarenlang CO2 opgeslagen en wanneer ze door het vuur verteerd worden, komt al die opgeslagen CO2 vrij. Inmiddels zou het gaan om meer dan 400 megaton CO2. Ter vergelijking: in 2018 stootte Nederland volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek in een jaar tijd grofweg 190 megaton CO2 uit.

Het is slecht nieuws voor het Australische landschap, dat erg onder de branden lijdt. De vraag is dan ook of de natuur beschermd kan worden. “Ik weet het niet, ik ben niet heel optimistisch,” geeft Hill toe. “De Australische vegetatie is in de loop van tientallen miljoenen jaren geëvolueerd om juist vuurbestendig te zijn. Er bestaan veel verschillende soorten die ofwel zich snel kunnen herstellen na een brand of zaad produceren dat kiemt nadat het vlam heeft gevat. Wat we nu echter zien is dat de branden laaiend heet worden waardoor de onderliggende mechanismen van de plantensoorten beginnen te falen. Als dat gebeurt zal de vegetatie niet in staat zijn om zich volledig te herstellen en slaan we een heel nieuw pad in.” Het betekent niet dat vegetatie volledig zal verdwijnen. Wel zullen we zien dat sommige planten gaan verdwijnen en plaatsmaken voor andere soorten die nog meer vuurbestendig en snelgroeiend zijn. Over het algemeen zal de regionale biodiversiteit verminderen en sommige soorten zullen zich terugtrekken en enkel op een paar beperkte plekken voorkomen.

Uitstervingen
Ook veel planten en dieren die in Australië leven krijgen het waarschijnlijk in de toekomst moeilijk. Want in het ergste geval kunnen aanhoudende bosbranden hele populaties van de kaart vegen. “Het ziet er somber uit,” zegt Hill. “De brand die op Kangaroo Island woedt heeft naar schatting al de helft van de koalapopulatie uitgeroeid. En dit is de gezondste populatie koala’s die Australië kent.” Zulke voorvallen zullen over heel Australië terug te zien zijn. “De meeste soorten zijn in staat om zich naderhand weer herstellen,” gaat Hill verder, “maar de schaal en de intensiteit van de branden betekent dat soorten in de toekomst onvermijdelijk verloren zullen gaan.”

Koala’s zijn enkele tientallen jaren terug geïntroduceerd op Kangaroo Island en doen het opmerkelijk goed. Maar op dit moment wordt er gevreesd voor zeker duizenden koala’s die in het vuur zijn verbrand. Afbeelding: StockSnap via Pixabay

Volgens de onderzoeker is het dan ook tijd voor actie. “Op korte termijn moeten we fors investeren in meer technische ondersteuning voor onze brandweerlieden,” oppert hij. “Er moeten met name meer vliegtuigen komen die grote hoeveelheden water op de branden kunnen storten (zie kader, red.). Daarnaast moeten we op zoek naar manieren om onze vegetatie tegen de branden te beschermen. Maar uiteindelijk zal de enige effectieve maatregel die tegen klimaatverandering zijn. We moeten minder broeikasgassen uitstoten en proberen om de grootste gevolgen van klimaatverandering aan te pakken. Dat vereist echter wel een wereldwijde respons. En tot nu toe heeft Australië hier slecht op gereageerd.”

Watertekort
Hoewel meer water zeker zal helpen om de bosbranden een halt toe te roepen, is het maar de vraag of er wel genoeg water beschikbaar is. Hoogleraar Mark Diesendorf, verbonden aan de Universiteit van Sydney, denkt van niet. “Er zijn zeer weinig potentiële waterbronnen beschikbaar, afgezien van enkele rivieren met stromend water zoals de Murray en de Hawkesbury-Nepean,” vertelde hij eerder al aan Scientias.nl. “De meeste stuwmeren staan leeg of zijn bijna op vanwege de droogte. Aan de kust moeten de brandweerlieden dan ook gebruik maken van zout water, wat op lange termijn schade aan de bodem zal veroorzaken. Maar er is gewoon geen andere optie.”

Op dit moment is het nog onmogelijk om de volledige omvang van de schade te overzien. Daarvoor moeten brandweerlieden en experts eerst veilig toegang krijgen tot alle verbrande gebieden. Pas dan kunnen er onderzoeken opgezet worden om te kijken hoe het voor staat met de planten- en dierpopulaties. Gedacht wordt dat de tol voor sommige soorten en ecosystemen erg hoog zal zijn. Want zelfs als planten de brand hebben overleeft, zullen ze het lastig krijgen als veel van hun bestuivers – zoals insecten en vleermuizen – uit de gebieden zijn verdwenen. Ook andere problemen, zoals erosie door verlies van vegetatie, liggen op de loer. En dus is het afwachten hoe het Australische landschap met al zijn unieke en prachtige soorten, er in het veranderende klimaat uit gaat zien.

Dit artikel is het slotstuk in een drieluik over de vernietigende Australische bosbranden. Eerder kon je op Scientias.nl al alles lezen over hoe de bosbranden ontstaan en wat de gevolgen van de branden zijn.

Bronmateriaal

Interview met Bob Hill

Afbeelding bovenaan dit artikel: skeeze via Pixabay

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd