Componist Ludwig van Beethoven gebruikte mogelijk zijn eigen hartslag in zijn composities. Dit beweren wetenschappers van de universiteiten van Michigan en Washington. Beethoven had een hartritmestoornis, waardoor zijn hart onregelmatig sloeg. De onderzoekers zien deze plotselinge ritmewijzigingen terug in de muziekstukken van de componist.
“Beethoven voelde zijn muziek wellicht niet alleen figuurlijk, maar ook fysiek”, concludeert co-auteur professor Joel Howell van de universiteit van Michigan. “Wanneer je hartslagen onregelmatig zijn, bijvoorbeeld door een hartafwijking, dan zijn er toch nog bepaalde patronen te herkennen. Wij zijn van mening dat we deze patronen in Beethovens muziek terughoren.”
Cavatina
Een goed voorbeeld is het Strijkkwartet Nr. 13 in Bes groot, opus 130. Beethoven voltooide deze zesdelige compositie in 1825. Het vijfde deel – ‘Cavatina’ – is een kort en simpel lied, maar valt op door een intens middendeel. De maten stokken en de emotie wordt teveel. Dit was één van Beethovens favoriete stukken. Hij zou hierover hebben gezegd: “Nooit heeft mijn eigen muziek zo’n grote indruk op mij gemaakt. Iedere keer als ik het hoor, kan ik mijn tranen niet bedwingen.”
De aritmische patronen in Cavatina zijn onverklaarbaar. De onderzoekers vonden dezelfde patronen in andere composities, zoals de Pianosonate nr. 31 en de opening van Pianosonate nr. 26 (‘Les Adieux’).
Doof
Overigens leed Beethoven niet alleen aan een hartritmestoornis, maar was hij mogelijk ook doof. Opvallend is dat toen Beethoven last kreeg van gehoorverlies, zijn muziek veranderde. Zo nam in de periode van 1798 tot 1801 het aantal hoge noten af, omdat Beethoven deze noten steeds minder goed kon horen. In de periode van 1824 tot 1826 nam het aantal hoge noten weer toe, maar dit kwam omdat Beethoven toen niets meer kon horen en dus niet meer verleid werd om muziek te schrijven die hij nog wel kon horen.
De onderzoekers vermoeden dat het gehoorverlies van Beethoven ervoor zorgde dat de andere zintuigen werden versterkt. Iemand die bijvoorbeeld blind is, kan juist weer goed horen of ruiken. Mogelijk was Beethoven zich bewust van zijn eigen hartslag en voelde hij het ritme in zijn lichaam.
Oordeel zelf
Natuurlijk zijn de beweringen van de onderzoekers nooit hard te maken, omdat Beethoven niet meer leeft, maar oordeel zelf. Wie weet ‘voel’ je nu ook Beethovens hartslag, de volgende keer als je naar één van zijn composities luistert.
