Hubble verbreekt afstandsrecord: verste sterrenstelsel gespot

Wetenschappers hebben met de Hubble-ruimtetelescoop het verste sterrenstelsel ooit gevonden. Het nieuwe sterrenstelsel – GN-z11 – is uitzonderlijk helder en is daarom gespot op een afstand van 13,4 miljard lichtjaar bij ons vandaan. Toen was het heelal slechts 400 miljoen jaar oud.

Het sterrenstelsel EGSY8p7 was ruim een half jaar de recordhouder. Dit stelsel werd in augustus 2015 ontdekt, o.a. door Leidse astronomen, op een afstand van 13,23 miljard lichtjaar van de aarde. Het nieuwe sterrenstelsel GN-z11 is ongeveer 150 miljoen jaar ouder dan de vorige recordhouder.

“We kijken letterlijk terug in de tijd”, zegt onderzoeker Pascal Oesch van de Yale universiteit, hoofdauteur van het paper. “Toen was het heelal slechts 3% van zijn huidige leeftijd.”

GN-z11
GN-z11
Het nieuwe sterrenstelsel heeft enkele honderden miljoenen jaren na de zogenoemde 'Dark Ages' al een flinke omvang.
Het nieuwe sterrenstelsel heeft enkele honderden miljoenen jaren na de zogenoemde ‘Dark Ages’ al een flinke omvang.

Het sterrenstelsel GN-z11 is ongeveer 25 keer kleiner dan de Melkweg, terwijl de totale massa van alle sterren ongeveer een procent is van het gewicht van de Melkweg. Toch groeit het aantal sterren in GN-z11 heel hard. Er worden twintig keer zoveel sterren geboren dan momenteel in de Melkweg. Door de actieve stervormingsgebieden gloeit het sterrenstelsel, waardoor Hubble het stelsel relatief makkelijk kon spotten.

Toch is het opvallend dat het universum in staat was om 400 miljoen jaar na de oerknal al zo’n immens en helder sterrenstelsel voort te brengen. “Het is bijzonder dat zo’n zwaar sterrenstelsel slechts 200 miljoen tot 300 miljoen jaar na de geboorte van de eerste sterren aanwezig is”, vertelt onderzoeker Garth Illingworth van de universiteit van California. “Het stelsel is in korte tijd snel gegroeid om een reus met een massa van één miljard zonnen te worden.”

Vorige recordhouder - EGSY8p7 - op ruim 13,2 miljard lichtjaar afstand van de aarde.
Vorige recordhouder – EGSY8p7 – op ruim 13,2 miljard lichtjaar afstand van de aarde.

Overigens verscheen GN-z11 al eerder op foto’s van de Spitzer-telescoop, alleen konden astronomen niet geloven dat zo’n helder sterrenstelsel zo oud zou zijn. Uit nauwkeurige afstandsmetingen is uiteindelijk gebleken dat het object een roodverschuiving heeft van 11,1. Dit komt weer overeen met een afstand van 13,4 miljard lichtjaar.

Volgens coauteur Ivo Labbé van de Universiteit Leiden moeten de astronomieboeken herschreven worden. “We dachten dat sterrenstelsels geleidelijk aan ontstaan en langzaam groeien door het aantrekken van gas en botsingen met andere stelsels, maar door deze ontdekking moet onze interpretatie van het vroege heelal op de schop,” concludeert Labbé. “De theoretici kunnen dus weer aan de slag.”

De kans is groot dat het record over een paar jaar weer verbroken wordt wanneer de James Webb-telescoop wordt gelanceerd. Deze opvolger van Hubble heeft namelijk een veel grotere hoofdspiegel. “Wie weet wat voor verrassingen ons dan nog te wachten staan”, aldus Rychard Bouwens van de Universiteit Leiden.

Bronmateriaal

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd