Dit zijn unieke beelden van een – naar astronomische maatstaven – pijlsnelle transformatie.
Het universum verandert constant. Maar veel van die veranderingen gaan uiterst langzaam. Hubble heeft nu echter een systeem geobserveerd dat razendsnel transformeert. Het gaat om de nevel Hen 3-1357 – bijgenaamd de Pijlstaartrognevel – die in slechts twee decennia aanzienlijk minder helder is geworden en tevens behoorlijk van vorm is veranderd.
Uniek
De nevel – die ontstaan is doordat een stervende ster, te vinden in het hart van de nevel allerlei gassen heeft uitgestoten – is uniek, zo vertelt onderzoeker Bruce Balick. In de meeste gevallen zien onderzoekers dergelijke nevels namelijk hooguit groter worden. “Maar hier zien we dat de vorm ervan fundamenteel verandert en de nevel ook minder helder wordt en dat alles op een ongeëvenaarde tijdschaal.”
De veranderingen werden duidelijk toen onderzoekers de beelden die Hubble in 1996 van de nevel maakten, naast beelden legden die in 2016 eveneens door Hubble van de nevel zijn gemaakt. “Omdat Hubble optisch zo stabiel is, zijn we er heel, heel zeker van dat de helderheid van de nevel verandert,” aldus onderzoeker Martin Guerrero. “Dat is ook goed te zien, omdat de helderheid van alle andere sterren op de Hubble-foto – waaronder een ster die de stervende ster op wat grotere afstand vergezelt – constant is gebleven.”
De bijnaam past niet meer
Wat natuurlijk met name opvalt, is dat de helderblauwe gasringen die in 1996 nog rond de ster hingen, bijna geheel verdwenen zijn. Hetzelfde geldt voor de golvende randen die de nevel eerder de bijnaam Pijlstaartrognevel opleverden. Er zijn duidelijk grote veranderingen opgetreden in het licht dat het gloeiende gas waaruit deze nevel is opgebouwd – stikstof, waterstof en zuurstof – afgeeft. Met name de zuurstofemissie is qua helderheid sterk afgenomen: met een factor van bijna 1000!
Ster
Onduidelijk is nog waarom de nevel zo’n razendsnelle transformatie ondergaat. Voor een antwoord op die vraag moeten de onderzoekers waarschijnlijk bij de stervende ster zijn, die zowel de structuur als de helderheid van de nevel beïnvloedt.
Dat die ster wat eigenaardig is, is al langer bekend. Zo zagen onderzoekers de temperatuur van de ster eerder al sterk oplopen, waardoor deze zelfs even tien keer warmer was dan het oppervlak van onze eigen zon. Het is mogelijk te herleiden naar heliumfusie die kortstondig buiten de kern van de centrale ster plaatsvond. De ster koelde daarna snel weer af. Of de ster – en daarmee ook de omringende nevel – in de toekomst nog meer verrassingen voor ons in petto heeft, blijft afwachten.
…Hubble recent ook al een fantastische foto maakte van een wegkwijnende supernova?
