Na meer dan een jaar in ‘het epicentrum van klimaatverandering’ te hebben vertoefd, is de grootste poolexpeditie ooit, voorbij. Wat overblijft is een schat aan nog te analyseren data.
De befaamde ijsbreker Polarstern is weer veilig en wel aangemeerd in haar thuishaven: de Duitse stad Bremerhaven. En wat een reis hebben de onderzoekers erop zitten! Ze kunnen terugkijken op een enerverende en recordbrekende expeditie. Want nog nooit was er in de winter een ijsbreker in de buurt van de Noordpool geweest. En nooit eerder konden internationale wetenschappers zo uitgebreid dringend noodzakelijke klimaatgegevens verzamelen in de door klimaatverandering zwaarst getroffen regio ter wereld.
Wetenschappers aan boord van de ijsbreker Polarstern vertrokken in oktober 2019 naar de Noordpool met een wat merkwaardig doel: zich vast laten lopen in het Arctisch zee-ijs en zich weerloos mee laten voeren door de zeestromingen. Een jaar lang zouden de onderzoekers aan boord van de Polarstern op de Noordelijke IJszee – verankerd aan het zee-ijs – ronddobberen en gegevens verzamelen over de poolgebieden en zee-ijsschotsen. De bedoeling van de expeditie – die de naam Multidisciplinary drifting Observatory for the Study of Arctic Climate (MOSAIC) draagt – is om betere klimaat- en weersvoorspellingen te bewerkstelligen. De gevolgen van klimaatverandering zijn namelijk vooral in het Noordpoolgebied duidelijk te zien; een regio die twee keer sneller opwarmt dan de rest van de aarde. Wetenschappers vertrokken dan ook met een belangrijke missie naar dit ijskoude gebied: onderzoek doen naar klimaatverandering in het Noordpoolgebied, de gevolgen die het verdwijnen van het zee-ijs heeft, de atmosfeer en het lokale ecosysteem.
Een jaar lang deden wetenschappers, overgeleverd aan de natuurlijke krachten, onderzoek in ‘het epicentrum van klimaatverandering’. En dat is van cruciaal belang om beter te begrijpen hoe het klimaatsysteem op aarde er aan toe is én hoe het momenteel verandert. De wetenschappers bestudeerden de complexe interacties in het klimaatsysteem tussen de atmosfeer, het ijs en de oceaan. “Klimaatverandering is de grootste uitdaging waar de mensheid voor staat,” zegt de Duitse politicus Anja Karliczek. “Een uitdaging die we alleen samen kunnen overwinnen. De grootste poolexpeditie aller tijden vertegenwoordigt een historische mijlpaal voor klimaatonderzoek. Want alleen door te begrijpen hoe het klimaat in het noordpoolgebied verandert, kunnen we gepaste preventieve maatregelen nemen tegen de klimaateffecten en klimaatverandering effectief bestrijden.”
Zorgwekkend eenvoudig
Tijdens de lange reis van de Polarstern deden de wetenschappers enkele zorgelijke observaties. Zo bereikten ze bijvoorbeeld hun eindbestemming – de Noordpool – zorgwekkend eenvoudig. De reis door de Famstraat – een zeestraat tussen Groenland en Svalbard – naar de Noordpool nam slechts zes dagen in beslag. Het zee-ijs was dun en poreus, waardoor de ijsbreker zich er met gemak en met een behoorlijke vaart een weg doorheen wist te banen. “We hebben gezien hoe het poolijs aan het afsterven is,” vertelt expeditieleider Markus Rex. “De zomer, zelfs op de Noordpool, wordt gekenmerkt door smelt en erosie. Als we niet onmiddellijk ingrijpende inspanningen leveren om klimaatverandering tegen te gaan, zullen we binnenkort ijsvrije Arctische zomers zien, die onschatbare gevolgen hebben voor ons eigen weer en klimaat.” Bovendien zag de expeditieleider ook nu al grote veranderingen. “Hoewel het centrale noordpoolgebied vandaag de dag in de winter nog steeds een fascinerend, bevroren landschap heeft, is het ijs maar half zo dik als veertig jaar geleden,” vertelt hij. “De winterse temperaturen lagen bovendien bijna altijd tien graden hoger dan wat Fridtjof Nansen ervoer tijdens zijn baanbrekende Arctische expeditie meer dan 125 jaar geleden.”
Dat het Arctische zee-ijs zo snel wegkwijnt, is erg verontrustend. Arctisch zee-ijs is namelijk niet alleen een belangrijk onderdeel van het mondiale klimaatsysteem, het is ook een uniek ecosysteem en de basis van het leven voor veel inheemse samenlevingen. “Bovendien is het een gebied van fascinerende en ongeëvenaarde schoonheid,” zegt Rex. Toch ziet het er op dit moment niet best uit. Zo bereikte het Arctische zee-ijs nog niet zo lang geleden haar minimale omvang. En daaruit blijkt dat het zee-ijs nu nog maar een gebied van 3,74 miljoen vierkante kilometer beslaat: het op één na laagste zee-ijsminimum in 42 jaar tijd. “We moeten er alles aan doen om dit zee-ijs voor toekomstige generaties te behouden,” aldus Rex.
Uitersten
De expeditie van Polarstern was een reis van uitersten. Drijvend met het ijs doorstonden de onderzoekers extreme kou, Arctische stormen, een constant veranderende ijsschots en uitdagingen omtrent de corona-pandemie. Toch kijken de wetenschappers met een goed gevoel op hun reis terug. Want het is gelukt om het epicentrum van klimaatverandering, over een tijdspanne van een jaar, nauwkeuriger dan ooit tevoren in kaart te brengen. “Ik ben erg tevreden met de voortgang van de expeditie en wat een groot succes het is geweest,” zegt Rex. “Door de expeditie kunnen we klimaatgegevens en observaties leveren die de mensheid zo dringend nodig heeft om fundamentele en belangrijke politieke beslissingen te nemen om ons klimaat te beschermen.”
De grootste poolexpeditie ooit leverde een ongeëvenaarde schat aan nog te analyseren gegevens op waar een hele generatie klimaatonderzoekers zich nu over zal buigen. Op die manier zullen we het ‘nieuwe’ noordpoolgebied beter gaan begrijpen en meer inzicht krijgen in wat er in de afgelopen tien jaar precies is veranderd. En dat is van fundamenteel belang voor ons begrip over wat het Noordpoolgebied in de toekomst te wachten staat.
