Inheemse regering in Bolivia creëert gigantisch natuurgebied

Met het gebied beschermt de inheemse Guarani-stam niet alleen de biodiversiteit, maar ook zichzelf.

Bolivia is een beschermd natuurgebied rijker. Het 1,2 miljoen hectare grote Ñembi Guasu is door de Guarani, een inheemse groepering in het Zuid-Amerikaanse land, uitgeroepen tot beschermd gebied. Een primeur. Nog niet eerder zette een autonome inheemse regering (zie kader) in Bolivia die stap.

Pluri-nationale staat
Een autonome inheemse regering in Bolivia. Het klinkt misschien wat vreemd in de oren, maar in deze pluri-nationale staat is dat prima mogelijk, zo legt Sander van Andel, verbonden aan de Nederlandse tak van de International Union for Conservation of Nature uit. “Bolivia is een pluri-nationale staat, dat houdt in dat de Boliviaanse grondwet erkent dat er binnen het grondgebied van Bolivia verschillende inheemse staten zijn.” Eén van die staten is Charagua, de staat die Ñembi Guasu een beschermde status gaf. “Charagua is de eerste gemeente die in 2017 officieel autonoom werd. Dat betekent dat er een eigen overheid zit, die zich via zijn eigen structuur organiseert. Charagua heeft een soort eigen grondwet die ook de grondwet van de pluri-nationale staat van Bolivia respecteert. In Charagua wonen voornamelijk mensen van de inheemse Guarani-stam.”

De beschermde status van Ñembi Guasu is goed nieuws voor de talloze soorten die hier te vinden zijn. Denk aan de jaguar en poema, maar ook de laagland tapir (die te boek staat als kwetsbaar) en de eveneens kwetsbare witlippekari. Maar het is eveneens goed nieuws voor de Guarani zelf. Want met dit nieuwe beschermde gebied stellen ze ook hun eigen toekomst veilig.

Inheemse visie
Wanneer wij westerlingen een gebied tot beschermd gebied uitroepen, komt het er vaak op neer dat menselijke activiteiten daar niet langer zijn toegestaan. We geven het gebied echt helemaal terug aan de natuur. Maar in Ñembi Guasu gaat dat anders. Hier staat natuurbehoud volgens de tradities van de inheemse Guarani centraal. “In de visie van de Guarani-stam is de natuur er om op hun traditionele wijze te overleven,” legt Sander van Andel, namens IUCN NL, uit. “Ze verbouwen – op kleine schaal – gewassen en maken daarnaast gebruik van het bos voor de jacht, visserij en het verzamelen van wilde vruchten en medicinale planten. Wanneer de omstandigheden op één plek verslechteren, verplaatsen ze zich naar andere nabijgelegen plekken binnen hun enorme grondgebied. Op die manier roteren ze door hun grondgebied om jaren later weer op de zelfde plek terug te keren. Het enorme gebied dat ze nu veilig stellen is er voor dat doel, voor de toekomst van hun kinderen en hun cultuur.” Of zoals Adhemar Flores, lid van de autonome inheemse regering van Charagua, het onder woorden brengt: “Het formeel erkennen van Ñembi Guasu als beschermd gebied gaat niet alleen over natuurbehoud, maar vooral over het welzijn van de inheemse Guarani-stam. Hiermee stellen we ons huis veilig, het thuis van onze kinderen en toekomstige generaties.”

Duurzaam
Het moge duidelijk zijn: de Guarani kijken op een heel andere manier naar de natuur en natuurbehoud dan wij in het westen dat doen. “Er zijn vele vormen van natuurbehoud in het westen, maar wat de Guarani doen, is anders in die zin dat er geen duidelijke scheiding wordt gemaakt. Men zegt niet: dit is landbouwgebied en dit is natuurgebied waar je ‘niks’ mag doen. Het idee is gewoon om een met een relatief kleine groep mensen een groot gebied te hebben waar verzameld en gejaagd kan worden, en daarbij rituelen uit te voeren uit dankbaarheid.” Het is een bijzonder duurzame manier van leven. Maar helaas komt deze steeds meer onder druk te staan. “Deze manier van leven wordt bedreigd door de ‘westerse’ manier van omgaan met grond, waarbij men in de steden landtitels afgeeft aan boeren die het bos kappen en het land verbouwen voor economische doeleindes. Zoals een inheemse Guarani profeet zei: “Wij zijn niet gemaakt om bomen te verkopen. We weten niet hoe we ze moeten verkopen. We hoefden ze niet te verkopen.”

De Tucavaca-rivier die het beschermde gebied Ñembi Guazu in het noordoostelijke deel van het gebied doorkruist. Afbeelding: NATIVA.

Bijzonder
Wereldwijd staan inheemse groeperingen en hun leefgebied onder druk. Het maakt de stappen die nu in Bolivia gezet worden extra opmerkelijk. “Het is best bijzonder dat een inheemse autonome regering zelf zo’n enorm gebied heeft erkend als beschermd gebied. Dat is de eerste keer in Bolivia,” aldus Van Andel. Hij benadrukt echter dat de primeur slechts een opmaat is naar meer. “Het is belangrijk om de huidige beschermde status als een eerste stap te zien, die het gebied meer legitimiteit geeft om het te beter beschermen tegen afgifte van land door onder andere de centrale overheid.”

Ayoreo
Ñembi Guasu is gelegen in de Chaco: het op één na grootste bosgebied in Zuid-Amerika (alleen de Amazone is groter). De Chaco strekt zich uit over Argentinië, Paraguay, Bolivia en een deel van Brazilië en heeft te lijden onder landbouwactiviteiten en klimaatverandering. Met het 1,2 miljoen hectare grote Ñembi Guasu ontstaat het grootste beschermde gebied in de Chaco. Samen met twee andere nationale parken vormt het een aaneengesloten beschermd gebied dat zo’n 6 miljoen hectare groot is. In dat gebied vinden we niet alleen talloze planten- en diersoorten terug, maar ook een deel van de ongecontacteerde stam Ayoreo die in een vrijwillig isolement leeft. Ook deze stam – die zo traditioneel mogelijk en dus zonder inmenging van buitenaf wil leven – is vanzelfsprekend gebaat bij de beschermde status van Ñembi Guasu.

Inmiddels liggen er concrete plannen om nog meer gebieden tot beschermd gebied uit te roepen. Fantastisch nieuws voor de natuur. En dus ook voor de Guarani wiens leven daar zo nauw mee verweven is.

Bronmateriaal

"Autonome inheemse regering in Bolivia verklaart 1,2 miljoen hectare tot beschermd gebied" - IUCN
Interview met Sander van Andel
Afbeelding bovenaan dit artikel: PublicDomainPictures / Pixabay

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd